ЖУРНАЛИСТЕРІНІҢ ТӘЖІРИБЕСІНЕН

Материал жазуды үлкен проблемаға айналдырмаңыз. Күнделікті жұмыс
немесе хобби ретінде қарауды дағды еткен дұрыс. Және азапқа түспей,
уақытты созбай тез бастап кеткен дұрыс. Жазатын тақырып белгілі,
мәліметтер бар ғой. Ендеше бірден кірісіңіз. Ұнамаса өшірерсіз.
«Қолыңызға сеніңіз. Миды біраз демалдырып, саусаққа ерік беріңіз.
Саусақтың сүйектері мен мидың арасында байланыс бар. Мен клавишті
баспай тұрғанда не жазатыным, бұл абзацта не айтқым келетінімді
онша анық білмейтінмін» дейді Рой Питер Кларк.
Жарты сағат ойланып барып жаздыңыз не, бірден бастадыңыз не – жалпы
алғанда нәтиженің айырмасы шамалы. Бірақ уақытты «толғанумен»
өткізсеңіз, кейін материалды өңдеуге үлгеремей қалуыңыз мүмкін.
• Тілдің қарапайымдығы, түсінікті болуы – журналистиканың басты
қағидаларының бірі. Журналистика – көркем әдебиет емес.
Әдемі, сирек кездесетін сөз іздеп қиналмаңыз. Сырты жылтырағанымен,
оқырманға еш дерек бермейтін сөзге қызықпаңыз. Картинаны дәл беретін
күшті етістіктерді пайдаланыңыз. Оқиға ортасында жүргенде өзіңіз
қандай әсерде болдыңыз? Оқып отырған адам да сондай күй кешсін.
• Жақсы материал жеңіл әрі тез оқылады.
Сөйлемдеріңіз ұзын болмасын. Мүмкіндігінше сөйлемді жеті-сегіз сөзден
асырмаған дұрыс.
• Материалдың қызғылықты тілмен баяндалғаны жөн.
Юморды пайдаланыңыз. Егер әңгіме қайғылы жайт туралы болмаса,
әрине. Сын есімдерді аз қолданыңыз. «Қатал кісі» дегенше оның осы
мінезін көрсететін деталь келтірген дұрыс.
• Калькадан, таптаурын сөзден аулақ болыңыз.
Газеттерден қазақ жастарына қатысты «өзіміздің қарагөздер» деген
оңбаған тіркесті көп кездестіреміз. Көзінің, терісінің түсіне қарай ат беру
– мәдениетті адамның ісі емес. «Қалтасы қалың кісілер», «ұлт жанашыры»
деген анықтамалар да көбіне орынсыз қолданылады.
• Сәнге айналған терминдерден қашыңыз.
Олар көбіне автор білімін көрсету үшін қолданғандай әсер қалдырады.
Интеллект түсінуге ауыр терминдердің көптігінен емес, материалдың
сапасынан көрінеді.
• Цитата келтірсеңіз, екі-үш сөйлемнен аспасын.
Құлаш-құлаш цитата – өзінің жазатын нәрсесі мардымсыз, бірақ
материалдың көлемін біреудің сөзімен ұлғайтқысы келетіндердің ісі.
• Мораль оқымаңыз.
Есіңізде болсын, пікір айту, баға беру, қорытынды жасау – басқа
материалдың міндеті.
ҚАЗАҚСТАН ЖУРНАЛИСТЕРІНІҢ ТӘЖІРИБЕСІНЕН | 58 |