УНИВЕРЗИТЕТ „СВ. КИРИЛ И МЕТОДИЈ“ – СКОПЈЕ

115
Se zabele`uva deka vo prika`anata situacija se ~uvstvuva izvesno
pomestuvawe i na semantikata na vidot, od perfektiven kon
imperfektiven.
U{te eden podatok e osobeno va`en vo vrska so semantikata
na perfektot, bidej}i se raboti za upotreba koja e isklu~ivo vrzana
za konstrukciite na perfektot, a toa e mo`nosta so perfektot da se
iska`uva ne samo eden nastan neopredelen vo minatoto tuku i mo`nosta
so perfektot da se iska`at pove}ekratni identi~ni nastani bez dopolnitelni
pokazateli, a s# u{te se ~uva nivnata relevantnost vo odnos
na momentot na zboruvawe. Taka, primerite kako: Sum go posetila toa
mesto ili: Go imam videno kako doa|a kaj nea, mo`e da zna~at ’edna{
/ pove}epati dosega‘. Soodvetnoto tolkuvawe ne zavisi od samata konstrukcija,
tuku od dopolnitelni pokazateli.
Ovde se nalo`uva sporedbata na perfektot so kategorijata iterativnost.
Iterativnosta podrazbira serija nastani {to se povtoruvaat po
pove}e ili pomalku odreden redosled vo vreme. Kako i perfektot, i
iterativnosta jasno poka`uva soodveten redosled vo vreme na nastanot,
odnosno nastanite. Kaj perfektot, nastanot e zavr{en i predizvikuva
opredelena sostojba vo momentot na zboruvawe ili so perfektot se
iska`uva relevanten fakt, no otsustvuva aktualizacija na minatiot
nastan vo momentot na zboruvawe. Iterativnata serija, koja od temporalen
aspekt ima prezentska temporalna interpretacija, se sozdava vrz
baza na niza minati, perfektivni nastani, koi vo vakov slu~aj stanuvaat
re levantni vo odnos na momentot na zboruvawe, iako se neaktuelni,
odnosno se nezadol`itelno aktuelni. (Iterativnata serija glasi: Se koj
den doa|a vo 7 ~asot. < Denes doa|a / dojde vo 7; v~era dojde vo 7; zav~era
dojde vo 7 itn.)
Vo vrska so iterativnosta logi~ki se nametnuva sporedbata na
perfektot so perfektivniot prezent i negovata tipi~na upotreba za
izrazuvawe iterativnost vo slovenskite jazici, vklu~itelno i vo staroslovenskiot.
Od druga strana so perfektivniot prezent se iska`uva
i t.n. istoriski prezent so koj se vr{i aktualizacija na minatiot nastan,
{to povtorno n# naveduva na vrskata so perfektot.
Dvojnata temporalna i vidska interpretacija na perfektot,
negovoto pribli`uvawe kon minatoto neopredeleno vreme i imperfektivniot
vid, kako i voop{to raskolebuvaweto na gramati~kata
kategorija vid vo makedonskiot jazik, sekako ovozmo`uva perfektot da
po~ne da se obrazuva ne samo od perfektivni tuku i od imperfektivni
glagoli, odnosno koga e vo pra{awe l-formata vo makedonskiot jazik,
ne samo od aoristnata tuku i od prezentskata osnova. ]e gi navedam primerite:
Sum ja ~itala knigata; Ja imam ~itano knigata; Sum {iela
takov fustan; Imam {ieno takov fustan.