УНИВЕРЗИТЕТ „СВ. КИРИЛ И МЕТОДИЈ“ – СКОПЈЕ

123
takva situacija mnogu jasno doa|a do izraz subjektivniot stav na govoritelot
kon iska`aniot nastan, sp. Si se ispru`il na krevetot, nema
mesto drug kade da se odmori; Pu{til muzika tolku glasno, ~ovek ne
mo`e da se odmori itn.
Kompletnata gramatikalizacija na kategorijata status preku
konstrukciite oformeni vrz baza na l-formata, se poka`uva i so gubeweto
na pomo{niot glagol vo 3 l. edn. i mn. kaj konstrukciite od tipot
sum + l-forma. Vo ovoj kontekst sekako vredi da se spomne i revitalizacijata
na formite od tipot bi + odel vo sovremeniot makedonski jazik
zabele`ana u{te od Koneski (1981: 500). Pritoa treba da se ima predvid
deka ovaa pojava ne se dol`i prvenstveno na vlijanieto od sosednite
slovenski jazici, tuku se javuva kako rezultat na gramatikalizacijata
na kategorijata status vo makedonskiot jazik.
4. Perfekt, perfektiven prezent, iterativnost, semantika na
vidot, relacija redosled vo vreme
Vo vrska so iterativnosta }e spomnam deka vo makedonskite
dijalekti se zabele`uva upotreba na perfektivniot prezent za
iska`uvawe iterativni nastani i vo funkcija na istoriski prezent,
tamu kade {to pretstavenata kategorija relativ ili poop{to ka`ano
kategorijata status ne e kompletno gramatikalizirana. Se raboti
prvenstveno za krajnite isto~ni i jugoisto~ni makedonski govori.
Vo kontekst na ova bi obrnala vnimanie deka kategorijata
vid, sfatena kako vnatre{na vremenska organizacija na nastanot
(Topoliwska 1995: 176) koga se nao|a vo faza na razgraduvawe ({to e sosem
evidentno vo makedonskiot jazik), po~nuva da bara drugi mo`nosti
za da ja manifestira soodvetnata semantika. Edna od tie mo`nosti e
sproveduvawe specifi~en vid na t.n. consecutio temporum, {to mo`eme
da go konstatirame kaj makedonskite konstrukcii gradeni vrz baza na
l-formata, kako i vo upotrebata na }e-konstrukciite. Formite {to
ne se opredeleni striktno vo odnos na kategoriite vreme i vid, a vo
isto vreme poseduvaat gramatikalizirana ili vgradena subjektivna
modalnost se sosem pogodni za sproveduvawe na ovoj specifi~en vid
na consecutio temporum.
[to se odnesuva do iterativnosta, konstrukciite od tipot sum
+l-forma poradi izrazenata markiranost vo odnos na zasvedo~enosta
/ nezasvedo~enosta i relativnata ograni~enost na temporalen plan
(barem {to se odnesuva do 2. i 3. l.) se upotrebuvaat za iska`uvawe
preka`ani, odnosno nezasvedo~eni iterativni nastani, sp. (Velat)
Sekoja sabota izleguval to~no vo 10 ~asot i sekoga{ se vra}al nautro
vo 2 ~asot, ili eden primer od makedonskite dijalekti: ^ifutinut
pikasal rabotta, si kladel na umut, kak da a zakole taa koko{ka;