УНИВЕРЗИТЕТ „СВ. КИРИЛ И МЕТОДИЈ“ – СКОПЈЕ

124
za{to koj ’i jad’el glavata sa ~inuval car, a koj sƒrceto, kata yastra
mu edin altƒn blýuval niz ustata (sp. Gajdova 2002: 85).
Za da se prika`e iterativna serija so prezentska temporalna interpretacija,
koja ne e markirana po odnos na kategorijata zavedo~enost
/ nezasvedo~enost, vo makedonskiot jazik se upotrebuvaat }e + prezent
konstrukciite, sp. ]e dojde, }e jade i vedna{ si legnuva / }e si legne.
]e + prezent konstrukciite, nasproti nivnoto voobi~aeno tolkuvawe
kako futur, voop{to ne se izgradeni kako temporalni konstrukcii
specijalizirani za iska`uvawe na nastani koi na vremenskata oska
se lociraat na planot na idninata. ]e + prezent konstrukciite prvenstveno
uka`uvaat na posledovatelnost na nastanot {to go iska`uvaat i
toa vo odnos na nekoj drug nastan, koj temporalno se locira naj~esto na
planot na idninata, sp.: Ako dojde, vedna{ }e ti se javam, no nastanot
{to ja uslovuva temporalnata interpretacija na }e + prezent konstrukciite
mo`e da se nao|a i na planot na minatosta, sp.: Mi re~e deka }e
dojde vo sreda, no voop{to ne se pojavil dosega.
Voop{to, }e-konstrukciite nemaat striktna temporalna interpretacija,
{to e jasno so ogled na faktot deka tie se osnovni nositeli
na nefaktivnosta vo makedonskiot jazik. Nivnata jasna zacvrstenost
vo pozicijata na apodoza na realniot usloven period, sekundarno gi opredeluva
kako konstrukcii na futurot vo makedonskiot jazik. Mora da
se zabele`i deka ovie konstrukcii koga se upotrebuvaat samostojno, vo
funkcija na futur, zna~i nivnata temporalna interpretacija se bazira
vo odnos na momentot na zboruvawe, a ne vo odnos na nekoj drug nastan,
toga{ mnogu jasno doa|a do izraz nivnata vgradena semantika na subjektiven
stav na govoritelot vo odnos na iska`aniot nastan. Ova se dol`i
na nivnoto poteklo od glagolot *h¥tŠti, koj po svoeto leksi~ko zna~ewe
poka`uva subjektiven stav na govoritelot kon iska`aniot nastan.
Koga se upotrebeni vo funkcija na futur, }e + prezent konstrukciite
iska`uvaat samo verojatnost deka iska`aniot nastan }e se ostvari vo
idnina. Stepenot na verojatnost þse ~itaÿ vo ramkite na kontekstot
ili situacijata ili se potencira so leksi~ki pokazateli.
So }e-konstrukciite upotrebeni za iska`uvawe na iterativni
nastani, iska`aniot nastan se pretstavuva bez striktna temporalna
interpretacija; pri toa }e-konstrukciite sugeriraat deka na nastanot
{to go iska`uvaat mu prethodi nekoj drug nastan, no sekako se
iska`uva i verojatnost deka nastanite }e prodol`at da se odvivaat i
vo idnina.
Na kraj }e rezimirame deka istoriskiot razvoj na perfektot
voop{to poka`uva deka toj e edna nestabilna konstrukcija podlo`na
na ~esti promeni kako na formata, taka i na sodr`inata poradi vgradenata
dvojna semantika.