УНИВЕРЗИТЕТ „СВ. КИРИЛ И МЕТОДИЈ“ – СКОПЈЕ

140
ovie zborovi se vistinski ohridizmi, neobele`ani vo RMJ, iako tie
`iveat vo spomenot na povozrasnite, da ne re~am postarite lu|e. Edni
se od orientalno poteklo (tursko, arapsko, persisko), drugi od ~isto
slovensko (staroslovensko, bugarsko, srpsko), treti od gr~ko ili latinsko
poteklo. Nie nema da vr{ime podrobna analiza na nivnoto poteklo,
tuku grubo }e gi pretstavime podale~nite vrski i specijalno
nivnite zna~ewa, se rabira ne na site, tuku samo na po nekoi. Drugite
gi ostavame na sudot na ~itatelot ili na natamo{nite prou~uva~i.
Naviknati sme za mnogu zborovi da velime deka se turcizmi vo
makedonskiot jazik, iako nivnoto poteklo e tipi~no orientalno. Mnogu
zborovi vo turskiot jazik nosat persisko ili arapsko poteklo. Mnogu
od niv gi poznava mnozinstvoto Makedonci od postarata generacija,
postari od 50 godini i znae {to e derd, kurtuli, ~alma, fira, }ejf.
]e navedeme cela serija zborovi za koi mislime deka se samo
turski i kaj nas vlegle preku turskiot jazik, a imaat arapsko ili persisko
poteklo. 2
Edni se navistina samo turski: 3 ba{ (to~no; prvo), bastisat
(sladi, da ti e slatko jadeweto, dodeka vo RMJ= pretres), gevrek (ovde
zna~eweto e i prenosno, taka se veli za iskriveni ~evli kako |evreci),
emba{ (mnogu), jama~e (bakarno sat~e za topewe mast), kar{il’k (odgovor),
kurtulit (spasi), sofra (niska masi~ka), takam (komplet),
uljum (mogu zdravo), ~alma (vrzana {amija), ~atma (golemi ve|i, ve`xi
po ohridski).
Drugi se zborovi vo turskiot jazik, ama se od arapsko poteklo:
ajat (trem, no so pro{ireno zna~ewe = pretsobje, hodnik), insaf (merka.
milost), karar (merka, mera), miskin (golema navreda, nedoobjasneto,
no vo re~nicite zna~i siromav, beden), sexade (dolgo kilim~e; osnovnoto
zna~ewe e: kilim~e za muslimanska molitva, klawawe), takam (komplet),
tertip (ni{an; sredenost), fajde (korist) {em{e (~ador).
Treti se turcizmi od persisko poteklo: apanc’s (neo~ekuvano),
barabar (odewe zaedno), derd (te`ina), pe{~e{ (podarok), fira (naprazno,
xabe), }or [ohr. i ~or, (slep): ~or ~orana = crna temnica, ni{to ne
se gleda]. Da ne naveduvame u{te, bidej}i gi ima vo re~nikot na zborovi
i izrazi na krajot od tekstov.
Cela grupa zborovi koi po~nuvaat da se podzaboravaat se od
makedonsko i slovensko poteklo. Takvi se vreva (nerazbirliv razgovor
na mnogu lu|e naedna{), kako {to mudro zabele`uva gospo|a Vera
Kanev~e, potoa Vrtolum (kni`evno Vrtolom = praznik na sirna ne-
2
Dragi Stefanija, „Folklorot kako leksikografska inspiracija“, Glosarij zbornika bratov
Miladinovih, 5-30, Ljubljana 1985.
3
Proveruvani se i preku trudot na Abdulah Škarić Turcizni u srpskohrvatskom-hrvatskosrpskom
jeziku, V izdanje, Sarajevo, 1985.