УНИВЕРЗИТЕТ „СВ. КИРИЛ И МЕТОДИЈ“ – СКОПЈЕ

244
ni od zamenski osnovi, prilozi izvedeni od imenski osnovi i prilozi
izvedeni od broevi. Spored zboroobrazuva~kata struktura prilozite
obi~no se delat na prosti (obrazuvani so sufiksi) i slo`eni (obrazuvani
so predlog ili sostaveni od dva nepolnozna~ni zbora).
Se smeta deka prvi~nite prilozi imaat nedovolno jasna etimologija.
Me|u niv se vbrojuvaat: abie, ak7y, e]e, n7yn5, pak7y, pon5 i dr. Tie
se odlikuvaat so ~estata upotreba i vo staroslovenskite tekstovi.
Od zboroobrazuva~ki aspekt prilozite se glavno motivirani zborovi,
dobieni so morfolo{ko-sintaksi~ki ili so leksi~ko-semanti~ki
na~in na zboroobrazuvawe. Spored formalnata struktura, prilozi te
obrazuvani od pridavki se isti kako sredniot rod kaj soodvetnite pridavki,
a preminuvaat vo prilozi spored morfolo{ko-sintaksi~kiot
na~in na zboroobrazuvawe t.e. se izvr{ila nivna adverbijalizacija
(Koneski K., 1995 :163-164).
Prilozite za mesto od zamenski osnovi zavr{uvaat na -970de, -amo,
-4dou, a sekoj od ovie formanti imal specijalizirano zna~ewe, no tie
nijansi mo{ne rano zapo~nale da se gubat.
-970de uka`uva na mestoto na dejstvoto bez ogled na nasokata. So
-970de se obrazuvani: v6s6de, dos6de, in7de9'e0, k7de, nik7de9'e0, n5k7de, ov7de,
on7de, ot7s6de, s6de.
Me|u prilozite karakteristi~ni spored glasovnite osobenosti
}e gi spomeneme prilozite s6de i k6de {to se potvrdeni vo asimiliranite
formi: zde, gde. Prilogot s6de se javuva vo formite s6d5, sd5,
s6de, zde, a interesna e kontaminacijata s6zde vo Rad. Vo L17,21 i 23 vo
Zografskoto i Mariinskoto evangelie se javuva ov6de, dodeka vo Rad
wnd5. Spored Ugrinova Skalovska (1988: 54) pisarot sekako smetal deka
na s6de logi~no mu se sprotivstavuva prilogot {to go napi{al, za{to
s6de ili ov6de za nego bile sinonimi, {to bi mo`elo da bide potvrda za
razvojot na sovremenoto pokazno prostranstveno zna~ewe na ov7ov7de.
Formantite -amo i -4dou poka`uvale dvi`ewe vo opredelena nasoka
kon govoritelot ili kon nekoj drug objekt ili od govoritelot.
So formantot -amo 2 se obrazuvani: drougojamo, inamo, kamo 3 ,
nikamo9'e0, ovamo, onamo, samo, tamo9'e0, dodeka so formantot -4dou 4 : v7n54dou,
v7n4tr64dou, v6s4dou, v6s4dou9'e0, izv7nou4dou, iz4tr64dou, in4dou, k4dou,
2
Vo staroslovenskite rakopisi se potvrdeni: inamo, kamo, ovamo, onamo, tamo.
3
Se zabele`uva razlikuvawe na gde i kamo: gde ide[i 179a17OrbH kamo ide[e Zag; kamo ide[i
217d34OrbH gde gr5de[i Šaf itn.
4
Vo staroslovenskite tekstovi se dokumentirani: in4dou, on4dou, izv7n4dou, ot7n4dou,
ot7n4dou'e, pa ot7n4d5'e, 4d5'e.