УНИВЕРЗИТЕТ „СВ. КИРИЛ И МЕТОДИЈ“ – СКОПЈЕ

62
Ponekoga{ se odbele`uva inverzija. Ovde stanuva zbor za povikuvawa,
apelirawa od ekspresiven karakter:
(4) a. – A be, mangupi edni, ste zaboravili ~a{i (VJ 2001, 45);
b. Ne pla}a{ danok, sida{u eden!. . . Bidej}i se raboti za fiskalni
smetki treba da e: fiska{u eden! (http://kajmakot. softver. org. mk/politika);
v. – Uf! \avolot! – izvika baba Neda, – Ista e negovata baba Men~e.
\avol eden! (VJ 2001, 73).
Imenkite vo imenskite grupi mo`at da bidat kako op{ti, taka
i sopstveni, op{tite se delat na konkretni i apstraktni, no vo site
slu~ai se ~uvstvuva ocenuva~ko zna~ewe:
(5) Be{e eden Tito (http://socijalizam. blog. com. mk/).
(6) Nejzinata }erka so eden selanec! (VJ 2001, 17).
(7) a. Se rasplakav u{te posilno otkako mi padna na um deka
mo`eme da bideme razdeleni edna ve~nost {to u{te podolgo }e
trae…(VJ 2001, 8); b. Jas toga{, so edna ramnodu{nost bez tro{ka
detski inaet, mu rekov: – Nema nikoga{ da ti prostam i tebe (VJ
2001, 91).
Funkcijata na eden ovde e potcrtuvawe, zasiluvawe na zna~eweto
na imenkata, izdeluvawe na predmet so osobeni, izvonredni karakteristiki
od drugite (eminentna funkcija). Taka, vo „Tolkovniot re~nik
na makedonskiot jazik“ se govori deka vo razgovorniot jazik eden ~esto
se koristi za potcrtuvawe, istaknuvawe na imenkata: Ima{e edni mustaki
do u{i. Pu{til edna brada kako pop. Zinal edna usta i samo
ka`uva ne{to (Tolkoven re~nik… 2003: 576).
Vo vtorata grupa se imenskite frazi so pridavki ili adjektivni
zamenki (eden+Adj 1
(Adj 2
)+N). Ovde eden zasiluva semanti~ki pooptovarena
komponenta na imenskata grupa, toa mo`e da bide kako imenkata
(8), taka i adjektivot (9, 10). Pri zasiluvaweto na semantikata na imenkata
e vozmo`na inverzija na pridavkata (8b, 8v):
(8) a. Siot – edna otelovena bolka (BJ 1960, 130); b. Cvetot s#
pove}e gi {iri svoite latici, no`ot sigurno patuva vo meka vrelost
i od sokovite na eden `ivot crven e do svoeto grlo (JS 1952,
110); – Primitivci edni indiskretni… Tie rijat po intimata! (VJ
2001, 19).
(9) Ti si angel. Ti si eden ta`en angel (http://bezljubov. blog. com.
mk/).
(10) a. – A be… Sum stanal eden skleroti~en bratu~ed (VJ 2001,
41). b. Da, taa e edna silna, prirodna `ena i mo`ebi }e mo`e, si mislev
(VJ 2001, 21-22).
Koga se zasiluva semantikata na pridavkata, nevozmo`no e da se
izvle~e eden od sintagmata bez deformirawe na smislata. Sporedi: Sum
stanal eden skleroti~en bratu~ed. – Sum stanal eden bratu~ed.