УНИВЕРЗИТЕТ „СВ. КИРИЛ И МЕТОДИЈ“ – СКОПЈЕ

Rina Usikova
VRSKI ME\U MAKEDONSKIOT JAZIK
I DRUGI BALKANSKI JAZICI
(lingvisti~ki i sociolingvisti~ki aspekti)
Makedonskata jazi~na (dijalektna) teritorija se nao|a na jugozapadna
slovenska jazi~na periferija, no od druga strana – vo centarot
na Balkanskiot Poluostrov i e opkru`ena so slovenski i neslovenski
balkanski jazici (odnosno jazicite ~ii{to rodeni govoriteli `iveat
na Balkanot). Na balkanskite jazici i etnosite im se svojstveni dosta
osobenosti i op{ti crti vo jazi~niot mentalitet: 1) da zboruvaat na
maj~in jazik (dijalekt), no da znaat i da razbiraat sosedni balkanski
jazici za da `iveat vo kontakt so sosedite; 2) da znaat i da zboruvaat
kolku {to mo`at na presti`niot dr`aven jazik zavisno od dr`avata
{to vladee so teritorijata vo dadeniot istoriski period – Osmanska
Imperija, Jugoslavija, Republika Makedonija, Albanija itn.
Vo tekot na mnogu vekovi, koga narodot u{te nemal nikakvo
{kolsko obrazovanie, neoficijalnoto jazi~no komunicirawe me|u
balkanskite etnosi se odvivalo na dijalekti. Sekoj etnos zboruval na
svoj dijalekt, no za da se razberat so sosedite, a i da go za~uvaat svojot
jazik (dijalekt), tie primale nekoi osobenosti od jazikot na sosedniot
etnos. Na toj na~in se slo`i takanare~en Balkanski jazi~en
sojuz so dosta sli~na gramati~ka struktura vo balkanskite jazici, so
me|ujazi~na interferencija na gramati~ki i leksi~ki plan i so bilingvizam
i polilingvizam kaj govoriteli na sosednite balkanski
govori. (Vo Makedonija toa se glavno Makedonci i Albanci kako najmnogubrojni).
Koga makedonskata geografska teritorija vleguvala vo sostav
na Osmanskata Imperija, dr`aven i najpresti`en bil turskiot jazik,
vo prvata polovina na HH vek – srpskiot jazik (dr`aven jazik na
Kralstvoto Jugoslavija), po Vtorata svetska vojna, vo novoobrazuvana
Republika Makedonija vo sostav na Federativna Republika Jugoslavija
– srpskohrvatskiot jazik kako op{todr`aven ja zik na Jugoslavija
i makedonskiot jazik kako oficijalen slu`ben jazik na Republika
Makedonija.