УНИВЕРЗИТЕТ „СВ. КИРИЛ И МЕТОДИЈ“ – СКОПЈЕ

Elena Petroska
INFORMACISKATA STRUKTURA
I UDVOJUVAWETO NA OBJEKTOT VO MAKEDONSKIOT
JAZIK VO BALKANSKI KONTEKST
Informaciskata struktura e termin {to e tuka upotreben za
da ja pretstavi semanti~ko-pragmati~kata struktura na re~enicata 1 .
Re~enicata se sogleduva kako element sostaven od dva osnovni dela,
fokus i topik. Najednostavno ka`ano, fokusot odgovara na
sintaksi~kiot konstituent {to ja pretstavuva informacijata vo iskazot
kako ne{to logi~ki novo i va`no za govoritelot/zboruva~ot, a
topikot ona {to upatuva na prethodniot diskurs. Makedonskiot ima
sloboden red na zborovite i gi upotrebuva i akcentot i redot na zborovite
kako na~in da ja realizira opredelenata informaciska struktura.
Tuka nema da stane zbor za re~eni~niot akcent.
Udvojuvaweto na objektot kako balkanska lingvisti~ka pojava (ama
i ne samo balkanska) poka`uva varijacii na geografska i lingvisti~ka
distribucija (od pragmatski opredeleni preku sintaksi~ki pravila do
morfolo{ko enkodirawe (v. Friedman 1994, 1996)). Fridman istaknuva
deka udvojuvaweto e promenliv diskursen marker vo bugarskiot; stanal
sintaksi~ki gramatikaliziran vo makedonskiot; i sintaksi~ki ili
morfolo{ki gramatikaliziran vo albanskiot 2 .
Gramati~kata funkcija na klitikite za objekt vo makedonskiot
e dobro poznata, pa zatoa tuka }e stane zbor za nivnata diskursna
funkcija vo iskazot. Se smeta deka karakteristikite na standardniot
makedonski jazik se redovno udvojuvawe na direktniot (opredelen) i
na indirektniot objekt bez kakvo i da e vlijanie od funkcionalnata
re~eni~na perspektiva (Minova-Gjurkova 1998: 67). Standardniot makedonski
jazik ima sloboden red na zborovite i zadol`itelno udvojuvawe
1
Toa se termini od pragmati~kata teorija, (sp. Chafe (1976), Prince (1986) i Vallduví (1995)).
2
Interesno e deka onie kriteriumi {to se strikten faktor za udvojuvaweto vo albanskiot
(specifi~nosta i topikalizacijata), verojatno bile del od dijahroniskiot razvoj na
makedonskiot (sp. Casule 1997, Jaeger & Gerassimova 2002).