УНИВЕРЗИТЕТ „СВ. КИРИЛ И МЕТОДИЈ“ – СКОПЈЕ

118
razuva od imperfektivni i od tranzitivni (primarno tranzitivni)
glagoli. Tokmu zatoa i brojot na primeri oformeni spored modelot
sum + -n- / -t- pridavka koi mo`at da se tolkuvaat kako perfekt vo makedonskiot
jazik e ograni~en.
Konstrukciite od tipot: sum dojden; sum vlezen; sum jaden; sum
zaminat i sl. vo sovremeniot makedonski jazik se najblisku do definicijata
na perfektot sfaten kako sostojba {to e aktuelna vo momentot
na zboruvawe, a e rezultat na minat zavr{en nastan ili poprecizno
re~eno so ovie konstrukcii se iska`uva efekt ili rezultat od minat
nastan, {to e neposredno aktuelen i vo momentot na zboruvawe. Ova sekako
im go ovozmo`uva vrskata na spomenatite konstrukcii so pasivot
(koj e intranzitiven); otvorenata mo`nost za obrazuvawe konstrukcii
od intranzitivni glagoli i prisustvoto na sum kako pomo{en glagol,
koj po priroda e intranzitiven. Ova zna~i deka intranzitivnosta
ima neposredna vrska so semantikata na perfektivniot vid, {to i se
doka`uva so toa deka poso~enite konstrukcii vo makedonskiot jazik se
ograni~eni vo vrska so vidot vo site slu~ai {to jasno mo`at da se tolkuvaat
kako perfekt. Mo`e da se zabele`i i toa deka raskolebuvaweto
na kategorijata vid vo makedonskiot jazik se slu~uva istovremeno so
raskolebuvaweto na kategorijata tranzitivnost / intranzitivnost.
2. Konstrukcija imam + -n- / -t- pridavka
Vo lingvisti~kata literatura perfektot graden so pomo{ na
glagolot ima + minat pasiven particip e poznat kako aktiven ili
tranzitiven perfekt vo sporedba so konstrukcijata sum + -n- / -t- pridavka,
koj e poznat kako pasiven ili intranzitiven perfekt, poradi
potekloto od konstrukciite od tipot: habeo factum, aktivna konstrukcija
za obrazuvawe perfekt od tranzitivni glagoli, odnosno od konstrukcijata
od tipot: sum ventus, konstrukcija na perfekt ograni~en na
intranzitivnite glagoli, a koja vodi poteklo od latinskiot pasiven
perfekt od tipot: laudatus sum (sp. Ilievski 1998: 227).
Vo makedonskiot jazik ima-perfektot mo`e da se obrazuva od
site glagoli, i od tranzitivni i od intranzitivni ili t.n. primarno
intranzitivni glagoli. Toj mo`e da se obrazuva kako od perfektivni
taka i od imperfektivni glagoli. Prvenstveno e nositel na zna~eweto
na perfektivnost na iska`aniot nastan i negova, bez nikakvo somnenie,
ostvarenost vo momentot na zboruvawe ili nastan ostvaren vo
minatoto, no s# u{te relevanten vo momentot na zboruvawe; so drugi
zborovi, vo momentot na zboruvawe nema nikakva promena na sostojbata
vo odnos na sostojbata predizvikana so izvr{uvaweto na minatiot,
sp. Denes imam dojdeno za va`na rabota, drug pat }e se zabavuvame;
Ve}e go imam zgotveno ru~ekot. Ako sakate, mo`eme vedna{ da
ru~ame!; U{te mnogu odamna ovaa kniga mi ja ima kupeno tetka mi od