УНИВЕРЗИТЕТ „СВ. КИРИЛ И МЕТОДИЈ“ – СКОПЈЕ

ekspresivnosta se sozdava so pomo{ta na eden. Etalonot mo`e da bide
izrazen so konkretna i apstraktna imenka (pri neposredno karakterizirawe),
so sintagma (sporedba-karakteristika) vo terminologijata na
M. Mirkulovska (sp. Mirkulovska 2002: 258):
(37) Ti si eden ne`en i topol veter, koj so svojata ne`nost go
dopira vo srcevo (http://bezljubov. blog. com. mk/);
(38) Ne padna vo toa ni{awe, za{to – se klate{e – jas sum edno
neprekinato pa|awe, do kraj na svoeto postoewe (JS 1956, 121).
3. Taka, spored na{iot materijal, neopredelenite deskripcii,
vo na{iov slu~aj deskripciite so eden, ~esto razvivaat ocenuva~ko
zna~ewe, za{to neopredelenosta za razlika od opredelenosta pove}e
e svrzana so sferata na semantikata, so signifikativnoto zna~ewe na
imeto.
Ocenuva~koto zna~ewe na eden ~esto se pojavuva vo generi~nite
iskazi i vo sostavot na predikatot. Ovde se realizira taksonomi~kata
funkcija na eden. Sveduvaweto na klasata se zasnovuva vrz ekspresivnata
sporedba so etalonot. Ekspresivnosta se pojavuva poradi toa {to
govoritelot pretpostavuva deka objektot poseduva svojstva na stereotipen,
prose~en etalon, no ne gi eksplicira. Sporedbata so etalonot
e zasnovana vrz subjektivniot opit na govoritelot, vrz negovite individualni
znaewa za organizacijata na svetot.
Osven toa, eden ima funkcija na eminentnost, na zasiluvawe na
signifikatot na imenkata ili na nejzinite atributi. Ova se pojavuva
pri otstapuvaweto od prose~en stereotip. Zasiluvaweto, po pravilo, se
pridru`uva so negativna ili pozitivna konotacija. Govoritelot jasno
go opredeluva svojot odnos kon objektot na ocenata, poka`uvaj}i {to e
„ubavo/lo{o“ za nego. Funkcijata eden se realizira i vo referentnite
i vo nereferentnite imenski sintagmi.
Vo iskazite od egzistencijalen karakter govoritelot izdeluva
objekti neutralni za ocenata (bezrazli~nost pri izborot). Me|utoa,
semantikata na poimot „bezrazli~en“ od gledna to~ka na ocenuvaweto
ne e sekoga{ neutralna, ~esto na ocenuva~kata skala se slu~uva pomestuvawe
vo sferata na negativnoto.
Glaven pri ocenuvawe e subjektivno-emotivniot moment, bidej}i
imeno subjektot ~uvstvuva, ima emocii, koi predizvikuvaat ocena „ubavo/lo{o“,
tokmu toj ja opredeluva gradacijata na ocenuva~kata skala i
normata za sporeduvawe.
67