УНИВЕРЗИТЕТ „СВ. КИРИЛ И МЕТОДИЈ“ – СКОПЈЕ

122
nat moment, sp. Toj }e ni do{ol utre na gosti; Toj }e ni dojdel toga{
na gosti, da ne se razbolel (sp. Koneski 1981: 497).
Vo ovoj razvoj na preka`anost, vo ramkite na konstrukcijata od
tipot sum + l-forma, sigurno svoe vlijanie imal i turskiot jazik, koj
razlikuva soodvetni formi nameneti za direktno ka`uvawe i formi za
preka`uvawe. Sepak, razvojot na samata kategorija status vo makedonskiot
jazik ima podlaboka osnova, kako {to rekov toa se poka`uva i vo
samata opozicija me|u minatite opredeleni i minatite neopredeleni
vremiwa.
Vo pogled na izrazuvaweto na kategorijata status preku konstrukcijata
od tipot: sum + l-forma ne mo`e da ne se zeme predvid situacijata
vo makedonskite jugozapadni govori, kade {to ovaa forma se
upotrebuva vo funkcija na dubitativ / admirativ. Pri toa evidentno e
deka ima-perfektot se {iri na makedonskata jazi~na teritorija, se gubi
potrebata od upotreba na konstrukcijata sum + l-forma vo funkcija
na perfekt, a se {iri gramatikalizacijata na ovaa konstrukcija vo sferata
na deonti~kata modalnost. Taka so konstrukcijata od tipot: sum +
l-forma se iska`uva subjektiven odnos na govoritelot kon iska`aniot
nastan, koj mo`e da varira vo zna~ewata od potvrdenost i zasvedo~enost
na nastanot (Denes sum do{ol da te vidam tebe), preku nepotvrdenost,
nezasvedo~enost, somnevawe vo vistinitosta na iska`aniot nastan (Se
pojavil v~era na rabota, no jas ne go vidov), ~udewe (Kolku si se izmenil,
ne mo`am da te prepoznaam), pa duri i negirawe na vistinitosta
na nastanot od strana na govoritelot (Toj znael da poprava televizori,
ne znae niti da go vklu~i televizorot).
So drugi zborovi so konstrukcijata od tipot: sum + l-forma
nastanot se prika`uva kako verojaten, no ne i nedvosmisleno faktiven.
Stepenot na verojatnost, kako {to rekov, mo`e da varira od +
zasvedo~en i +faktiven do & zasvedo~en i spored ocenkata na govoritelot
& faktiven. Stepenot na verojatnost se iska`uva vo kontekstot ili
situacijata ili se iska`uva so drugi pokazateli, modalni opredelbi od
tipot: mo`ebi, verojatno, sigurno, nevozmo`no itn., ili so nadgradeni
predikati od redot na verba dicendi ili verba cogitandi, sp. Mi re~e / javi
deka ja zavr{il rabotata; Mi se ~ini / Smetam deka ve}e do{lo vreme
da pobara{ rabota i sl.
Upotrebata na konstrukciite od tipot sum + l-forma vo makedonskiot
jazik se sveduva na svoeviden relativ. Pri toa ne se poka`uva
samo relacijata na eden nastan vo odnos na drug nastan (vo slu~aj na konstrukciite
od tipot sum + l-forma se raboti za nastan {to se slu~il
pred nekoj drug nastan) tuku istovremeno se prika`uva i relacijata na
govoritelot kon iska`aniot nastan. Specifi~nosta na ovoj relativ e
vo toa {to mo`e da iska`uva i relacija na iska`aniot nastan, ne vo
pogled na drug nastan tuku vo odnos na momentot na zboruvawe. Tokmu vo