УНИВЕРЗИТЕТ „СВ. КИРИЛ И МЕТОДИЈ“ – СКОПЈЕ

Sne`ana Velkovska
ARHAI^NATA LEKSIKA VO MAKEDONSKIOT JAZIK
Kon poimot arhaizam. Klasi~na definicija za poimot arhaizam e
deka se toa zborovi zastareni po svojata forma ili po svoeto zna~ewe 1 .
Odnosno, arhaizmi se zastareni nazivi za sovremeni predmeti, pojavi i
sl. 2 , za razlika od istorizmite {to pretstavuvaat imenuvawa na predmeti
i poimi od minatoto, javuvawa {to ve}e ne postojat.
Voobi~aeno e vo site u~ebnici po leksikologija i drugi specijalizirani
izdanija vo koi se tretira pra{aweto za arhaizmite, tie da se
delat, ili da se razgleduvaat na nekolku ramni{ta. Pa taka razlikuvame:
fonetski, zboroobrazuva~ki, leksi~ki, semanti~ki, gramati~ki
i frazeolo{ki arhaizmi. Vo ovaa prigoda }e se zadr`ime samo na
leksi~kite arhaizmi vo makedonskiot standarden jazik.
Koga stanuva zbor za makedonskiot jazik, koga }e se spomene terminot
arhaizam, kako prvo da se pomisluva na turcizmite kako javno
deklariran zastaren leski~ki sloj vo jazikot. Verojatno za toa imaat
golem udel i statiite, t.e. uka`uvawata na Bl. Koneski pred s#, no
i na drugi na{i lingvisti deka se toa od`iveani re~ni~ki elementi
3 . Se razbira, tragaweto po arhaizmite ne mo`e da se svede samo na
notirawe na turcizmite, makar {to tuka mo`ebi se najmnogubrojni i
najvoo~livi.
Posebno vnimanie privlekuvaat leksi~kite arhaizmi od slovensko
poteklo. Vo ovoj pogled slovenskite jazici najmnogu se razli-
1
@. Cvetkovski, Leksikologija, vo Makedonski jazik za srednoto obrazovanie, redaktor L.
Minova-\urkova, Prosvetno delo, Skopje 1997, str. 215.
2
P. N. Denisov, Leksika russkogo ®zìka i principì ee opisani®, Moskava, 1980; A. V.
Kalinin, Leksikologi®, vo Sovremennìþ russkiþ ®zìk, pod redakcieþ D. Ï. Rozental®,
Moskva, 1984, str. 61.
3
Bl. Koneski, Od`iveani re~ni~ki elementi vo na{iot jazik, Za makedonskiot literaturen
jazik, Izbrani dela vo sedum knigi, Kultura, Skopje 1967, str. 11-18; Ol. Ja{ar-Nasteva
Turcizmite i nivnata stilisti~ka funkcija vo makedonskiot literaturen jazik,
Predavawa na IX seminar za makedonski jazik, literatura i kultura, Ohrid 1976, Skopje
1978, str. 35-42