01. John Berger - O Ana Adanmış

O ANA ADANMIŞ
olasılıklara karşı etkin bir yanıt olarak gelişti. Gelişmesi arttıkça da,
olaylardan yorumlayabileceği görünüm dizilerinin karmaşıklığı arttı.
(Kendi içinde bir olayın görünümü yoktur.) Fark etmek, bu yorumlama
olgusunun canalıcı yönlerinden biridir. Fark etmek de, bitmez
tükenmez bir gözden kaybolma akışının içinde zaman zaman ortaya
çıkan yeniden görünme olgusuna bağlıdır. O halde, verili herhangi bir
anda, görünümler önceden görünmüş olan şeylerin enkazından yorumlanıyorsa,
tam da bu yorumun her şeyin bir gün fark edilebilir hale geleceği
ve gözden kaybolma akışının sona ereceği fikrine yol açması
anlaşılabilir. Bu fikir salt kişisel düşten öte bir şeydir; insan
kültürünün büyük bir bölümünün enerjisini o sağlamıştır. Örneğin:
öykü, nisyana karşı kazanılan bir zaferdir; müzik bir odak sunar; çizim
gözden kayboluşa meydan okur.
Bu meydan okuyuşun niteliği nedir? Fosil de gözden kayboluşa
"meydan okur", ama bu anlamsız bir meydan okuyuştur. Fotoğrafsa
gözden kayboluşa meydan okur; ama onunki fosilin ya da çizimin
meydan okuyuşundan farklıdır.
Fosil, bir rastlantı ürünüdür. Fotoğrafı çekilen imge, saklanmak
üzere seçilmiştir. Çizilmiş imge, bakma deneyimini içerir. Fotoğraf,
olayla fotoğrafçı arasında bir karşılaşmanın kanıtıdır. Çizim, bir olayın
görünümünü ağır ağır sorgular; bunu yaparken de bize görünümlerin
her zaman bir tarihe sahip yorumlar olduklarını hatırlatır. (Nesnelliğe
ulaşma çabamız ancak öznelliği kabul edişimizden yola çıkarak
gerçekleşebilir.) Fotoğrafları, yanımıza alarak, yaşamlarımıza,
tartışmalarımıza, anılarımıza sokarak kullanırız; fotoğrafları harekete
geçiren bizizdir. Oysa bir çizim ya da resim, bizi durmaya ve kendi zamanına
girmeye zorlar. Fotoğraf durrudır, çünkü zamanı durdurmuştur.
Çizim ya da resimse· zamanı kuşattığı için duraldır.
Belki bu noktada, çizimle resim arasına neden belli bir ayrım
koyduğumu açıklamam gerekiyor. Çizimler kendi oluşum ve bakış
süreçlerini daha açık ifşa ederler. Resmin taklit edebilme kolaylığı ise
sıklıkla gizleyici bir maske işlevi görür -yani resmin atıfta bulunduğu
şey, ona atıfta bulunma nedenine ağır basar. Büyük resimlerde bu
tür bir gizleme yoktur. Ama üçüncü sınıf bir çizim bile kendi yaratım
sürecini ifşa eder.
12