01. John Berger - O Ana Adanmış

İlkel ve Profesyonel
S anat tarihi açısından ilkel sözcüğü, üç ayrı anlamda kullanılmıştır:
Ortaçağ ve modern Rönesans gelenekleri arasındaki sınırda yer alan
(Rafael'den önceki) sanatı belirtmek için; imparatorluk metropollerine
sömürgelerden (Afrika, Karayipler, Güney Pasifik) getirilen ganimetleri
ve "ilginç eşya"ları adlandırmak için; son olarak da profesyonel sanatçılar
olmayı seçip de sınıflarını terketmemiş bulunan -proleter,
köylü, küçük burjuva- emekçi sınıftan insanların sanatını yerli yerine
oturtmak için. Geçen yüzyılda Avrupa yönetici sınıfının kendine
güveni doruktayken doğan bu sözcük, her üç kullanımıyla da, yine bu
"uygar" yönetici sınıfa hizmet veren temel Avrupa laik sanat geleneğinin
üstünlüğünü güvence altına alıyordu.
Profesyonel sanatçıların çoğu, eğitimlerine küçük yaşta başlar.
Üçüncü kategoriye sokulan ilkel sanatçıların çoğu, ressamlığa ya da
heykeltraşlığa orta yaşta, hatta yaşlılık döneminde heves ederler. Genellikle
sanatları, kayda değer bir kişisel deneyimden kaynaklanır; hatta
bu deneyimin derinliği ya da yoğunluğu sonucunda ortaya çıkar. Gene
de sanat açısından bakıldığında sanatları naif, yani deneyimsiz olarak
görülür. Kavramamız gereken, bu çelişkinin ne anlam taşıdığıdır. Bu
çelişki gerçekten var mıdır, varsa ne anlama gelir? llkel sanatçının kendini
adayışından, sabır ve uygulamasının giderek bir tür hünere dönüşmesinden
söz etmek, sorunun yanıtını vermeye yetmez.
İlkel, profesyonel olmayan şeklinde tanımlanır. Usta zanaatçıdan
ayn bir profesyonel sanatçı kategorisi 17. yüzyıla kadar belirginleşmemişti.
(Bazı bölgelerde, özellikle Doğu Avrupa'daysa 19. yüzyıla
kadar.) tik ağızda, meslekle zanaat arasındaki ayrımı koymak güçse de,
bu ayrım büyük önem taşır. Zanaatkfu", işini yargılayan ölçütler farklı
15