01. John Berger - O Ana Adanmış

"CHE" GUEVARA
Bedenin alt kısmındaki örtü kırışmış, tıpkı Guevara'nın kanla
ıslanmış, düğmeleri açık, haki pantolonu gibi duruyor. Baş, aynı
açıyla yukarıya doğru kaldırılmış, Ağız, gene aynı ifadesizlikle
kaymış. lsa'nın gözleri kapanmış, çünkü yanında yas tutan iki kişi
var. Guevara'nın gözleri açık, çünkü yasını tutan yok: yalnızca elinde
mendil tutan albay, bir A.B.D. istihbarat ajanı, birkaç Bolivyalı asker
ve gazeteciler. Gene, bu benzerlik bizi şaşırtmamalı. Suçlu ölüleri
uzatıp sergilemenin pek de fazla yolu yok.
Ancak bu kez benzerlik, hareketlerdeki ya da işlevdeki benzerliğin
de ötesine geçiyor. Akşam gazetesinin ilk sayfasında rastlanuyla
bu fotoğrafı gördüğüm zaman duyduklarım, tarihsel imgelem gücümün
yardımıyla, çağdaş bir Hıristiyan'ın Mantegna'mn resmine göstereceğini
varsaydığım tepkiye çok yakındı. Bir fotoğrafın etkileme gücü
görece kısa ömürlüdür. Şimdi fotoğrafa bakarken, ilk bakuğım zamanki
dağınık duygularımı yeniden toparlayabiliyorum ancak. Guevara İsa
değildi. Milano'daki Mantegna resmine bir daha bakarsam, Guevara'nın
cesedini göreceğim o tabloda. Ama bunun tek nedeni, çok az rastlanan
bazı durumlarda bir insanın ölümündeki trajedinin, onun tüm yaşamının
anlamını tamamlaması ve örneklemesidir. Guevara konusunda
ben bunun böyle olduğunun çok farkındayım; belli bazı ressamlar da
!sa konusunda aynı şeyin farkındaydılar. Duygusal çakışmanın derecesi
bu kadar.
Guevara'nın ölümü üzerine yorum yapanlardan çoğunun yanılgısı,
onun yalnızca askerlik becerisi ya da belli bir devrimci stratejiyi temsil
ettiğini sanmak oldu. Bu nedenle onlar bir terslikten ya da yenilgiden
söz ettiler. Ben Guevara'nın ölümünden doğan kaybın, Güney Amerika'daki
devrimci hareket açısından ne anlam taşıdığını değerlendirecek
durumda değilim. Ama Guevara'nın, yaptığı planların ayrıntılarından
çok öte bir şeyi temsil ettiği ve etmeye devam edeceği kesin. O, bir
kararı, bir sonucu temsil ediyordu.
Guevara'ya dünyanın içinde bulunduğu durum katlanılmaz geliyordu.
Yenilerde böyle olmuştu bu. Önceleri de dünyanın üçte ikisinin
içinde yaşadığı koşullar aşağı yukarı şimdikinin aynıydı.
Sömürünün ve tutsaklığın derecesi aynı ölçüde büyüktü. Çekilen acılar
da bu kadar yoğun ve yaygındı. Yıkım da aynı boyutlardaydı. Ama
137