Euskal Literatura III

Ba-ditu beste lan asko ere, Jesus'en Biotzaren Deya'n baitik
bat. Aldizkari au Jesus'en Lagxindikoak sortu zutenean, ots,
1917'an, Aita Kandido ipiñi zuten artezkari. Eta urte mordoan
beronek idatzi zitun ainbat lan sakon eta jakingarri.
IRITZIAK.—Iritzi-landara jo ezkero, Erkiaga'rena duzu egiazkoena,
A. Kandido'ren liburuetako eder-guna onexek ondoen
jaso zigun eta.
«Idazle ona izateko —diosku— bear diran asmo ta zolitasunaz
ganera, izkerearen ezaguera saltona bear da, ta izkera orren
bidez egin, buruketak eta gogaketak. Jatorrian jaramon urri egiñaz,
norbere iturburutiko askan egotaldi gitxi egiñaz, eta ordez,
auzoko iturritik zanga-zanga edan ba'dagi noiznai, idazleak
emon legiskuna erderea izango da, euskerazko adabakiz egiñiko
erdal-oialez eundua; ta ori, garbi-miñezlzotar ameslaria izan, ala
prestamu-zale amorratua agertu. Aita Basabe'k, bere irakatsia
emon euskun arlo onetan. Ez da zillegi idazleak, erritar arruntak
baiño izkera baldarragoa erabiltea, batez bere, itzurrenean;
eta erriak ulertu ezin legiona. Aita Kandido-k izkera bizi, argi
ta errimea erabilli eban betiro. Aditzean, joskeran legetxe, ale
bakan ta ikasgarriak daukaz. Aditzeretan, belarrondoko galanta
damosku oraingo aldiko idazleoi, arako apofonía dala-ta. Azkue-k
bere Morfologia-n berariz jakiñerazo arren, orren barri
izan ez dabenak, eurrez dira gure eskualdean» {Olerti, 1963,
3-4, 119 orr.). Apofoni da, adibidez, itz-amaian o dana a biurtzea:
dautso, dautsa; dauko, dauka; yako, yaka; yakon, yakan,
eta abar. Auei «gramatika-gei barriren bat iraztean», a erabilli
bear omen da beti: dautsanean, daukazu, yakanetik, yakazan eta
ez egundo ere, dautsonean, daukozu, yákonetik, yakozan eta
beste.
Ba-darabilzki, aditzean batez ere, aintziñako forma batzuk:
«dakusgu» «zakustaz», «dariat», «dariakuz», «ziraustsan», «yagokat»,
«eztalcutsu», «nenkusan», «darraiokan» eta onakoak.
Esanaldi apaiñak dauzka, or-emen ereinda. Grarnatika lege ta