Euskal Literatura III

Ikér-saillean, bi dituzu batez ere, Bizkaiko semeak, bestelako lana
burutu zutenak: Azkue, ainbat arlori ikutua, ta J. Urkixo —RIEV
testigu— gure liburu zarrai makiña bat atximur egiña.
Bego auekin Zirilo Artzubiaga otxandioar langillea ere. Lan ederederra
egin zuen bere aldizkari «Jaungoiko-Zale»-kinj liburu mordo
galanta argitara emanaz baitik bat.
TP Eragille bizkorrak. Pizkunde garai artan aurrelari zijoan Arana
etzegoen, ez, bakarrik. Euskera idatziari gagozkiola, Azkue, Agirre ta
Bustintza ezingo dira egundo ere aiztu, ez albora utzi: iz-argi dirdaitsu
dituzu-ta.
Ontan, begira beste aurki-gune nabarmen bat ere: bitarte aundi
barik munduratuak dira eragille zangar auek. Iru, gaiñera, urte berberean:
Azkue, Txomin Agirre ta Mikel Unamuno. «Orra iru euskaldun
andi -dio E. Erkiaga'k—, bakoitza bere arloan. Irurok euskalzale
be, baiña ostera, neurri ezbardiñetan. Lenengoa —^Txomin Agirre—
zaarregi egin barik il zan, baiña euskera ao-miñetan eta bere luma
zorrotzean erabiilela; bigarrena -M. Unamuno— asi bai egin zan
asi, joranez atan ere, baiña beste arlo batzukaitik utzi egin eban euskera
bertan beera, geienbat. Azkue gurea, Jaungoikoak emondako urte
luzeetan egundo etenik egin bage langille ta euskera-maite sutsu ager-
• izan zan beti» {Zeruko Argia, 1964, dagonillak 9, 4 orr.).
3.* Nork lanik bikaiñena? Izan ere, euskera arlo utsean noski, Azkue'k
burutu zuen lanik bikaiñena. Zer askori ekin zion Lekeitio'ko
seme gaillen onek: aldizkari, iztegi, gramatika aundi ta txíker, morfoloji,
musika, irakurgai, ta beste; gure erriak zitun oitura, siñiskeri,
esakim, bertso ta jolas mordoak, berak jaso ta sailkatu zitun liburu ederretan.
L. Mitxelena'k onan : «Maizenik, gurasoengandik artu genituen
ondasunak bazterturik, letoizko bitxi politez apainduak genbiltzan, Azkue
paper-eske, lekuko-billa asi zan arte, erriz erri ta euskalkiz euskalki,
iri ta irixka urrutienetaraiño joaz. Eta etzituen orrenbestez aztu
zokoratuak zeuden liburu zaarrak. Banan-banan ikuskatu zituen gau
ta egun lekuko zintzo oiek, iñolazko aberastasunik, zaarrik naiz barririk,
gal etzedin. Berak egin zuen gure artean, itz batean esateko, Mistral'ek
okzitanoarentzat 1885-ean egin zuena eta baita ere, aal zitekean
neurrian, Akademiak gaztelaniarentzat 1726-37-ean bete zuen eginkizunan
(Z. A, 1964, dagoniliak 9, 4 orr.).