Euskal Literatura III

Euskera arloan, aldiz, garai aretan asi zan ikasten. Órtarakoan,
euskaldun berriak egin oi dutenez, elizti-gramatika ta iztegi
bitxi batzuk esku arteratu zitun: Van Eys olandar euskerazalearen
«Dictionaire basque-fran9aise» ta «Grammaire de la
Eangue basque», Azkue'k ere geroago naikoa erabilliak, eta
abar. Amazazpi urte zeuzkan. Urrengo urtean il zitzaizkion aita
ta anai bat. Sistada ederra aren biotz aularentzat.
Orrek eraginda edo, Barzelona'ra zuzendu zan bere ama ta
anai Koldobika'rekin, eta ango Ikasgu nagusian osatu zuen 1883-
84'garreneko ikas-urtea, Pilosofiari ta Lege-jakintzari ta Eleríiari
buruzko gai-oiñarriak ikasirik. Bitartean baita euskerari ere
ekin zion jo ta ke, Kanpion'en ((Gramática Bascongada de los
cuatro dialectos literarios del Euskera» atera berri zanarekin
oraingoan. Eta 1885'an, naiz-ta iru urte geroago argitara emana
izan, ((Gramática Elemental del Euskera Bizkaino», 200 orrialdeko
liburua idatzi zuen. Ogei urteko zala, gogotsu lan egin
zuen Balentin Berriotxoa ziñoparen gorpuzkondoak artzeko elizkizunak
gertu ta apaintzen. Urte berean, au da, 1886'an argitaldu
zuen bere lenengo idazlana (Euskal-Erria, 1886-10-30'an,
361 orr.) ere, Euskaitzaindia sortzeko asmo-lana alegia. 1887'an,
beste zer askoren artean, ((Etimologías euskéricas» osatu zuen,
eta inguru ontan agertzen du Sabin'ek bere ikurra, azken-aldean
au bait du jartzen: «G. E. T. E. J.». AU da: «Geu Euzkadi'rentzat
eta Euzkadi Jaun-Goikuarentzat». Urte ontan il
zitzaion ama, ta ikasketak etenik, Abando'ra etorri zan.
Ondorengo urteetan, il arte guztian, lan ikaragarria burutu
zuen. Lumaz eta mingaiñez. Geroxeago aitatuko ditugun idazlanak
albora itxita ere, ba-zuen gizaseme esnale ark zeri oratu.
Goraka bearrez erauzia zan irrintziña, ta 1893-6-3'an batez ere,
Earrazabal baserrian itzaidian adierazi zituen argi ta garbi bere
asmoak, eta xede auek aurrera ateratzeko «Bizkaitarra» sortu
zuen. Latz eta gogor dagerkigu Arana, euskal kontzientzia es-
«a