Euskal Literatura III

Orixe'k: «Nai dunak nai duna besa: begitarte ona egin diote
Agirre'ri euskaldunak, eta bai merezi ere. Euskera garbia ta
ugaria du, ta naiz bizkaieraz, naiz gipuzkeraz, irakurgai ederrak
utzi dizkigu: Garoa, Kresala, Auñemendi'ko Lorea. Garoa'n
idaztankera belaxka-antxa gertatzen zait, emexkoa edo zain gutixko
duena; Kresala'n zaintsuagoa: euskalkiari egotzi ditioke.
ori. Garoa bizkaieraz egin balu, aurki etzen ain usu irakurriko,
ez agortuko; baino bizkaieraz baiego, balinba, irakurle jakintsu
denak eskerrago lioke» (E. E., 1927, 247 orr.).
L. Mitxelena'k: «Aukerakoa zan Agirre novelarako: begibelarri-sudur
erneak zituen eta sumatzen zuena adierazteko esku
arin ta zeatza. Or dauzka orriaide orietan, egia dan ala ez
bere begiz ikusi nai lukeanak. Arranondo'ko kale mear, oker,
aldapatsuak, itsasoaren (eta itsas-gizonen) zaiapartak eta bazter
guztietatik darion arrai-usaia. Eztut onenbestez esan nai Agirre'k
etzuela barrena begiratzen. Gizonaren biotzeko izkutuen
berri ere bazekien —etzuen lanbide marra orretarako-, baiñan
Pereda eta Rochelt'en gisa, sortzen zituen gizakiek etzuten gaurko
noveletan ageri diran zenbaitek adiña azpil, biurgune ta zoko
ilun» (Egan, 1954, 42 orr.).
A. Villasante'k: «Azken bolara ontan Garoa maxiatzea moda
bezala biurtu da. Alako erromantiko kutsua artzen omen zaio.
Nobela ortako lagun batzuei errealismu gutxitxo aurkitzen zaiela.
Idaztankera bera eta gauzak adierazteko moldea, astuntxoa,
gaur maite dugun baiño patxada geiagorekin kontatua.. . Bai,
Urteak ez dira alperrik joaten. Gaurko gizaldia eta ordukoa ere
ez dira berberak. Gustoak eta modak eta bizikera bera ere izugarri
aldatu dira. Gaur-gauzak motx eta artez esanak nai izaten
ditugu. Trinko eta labur. Itz berdintsuen ugaritasun hori askotan
aspergarri iruditzen zaigu» (Garoa, 1966, itzaurrean, 15
orrialde).
Zertan gera? Garoa ala Kresala obea? J. San Martin'ek
oraintsu: «Aituentzat eta gutxi jakiñarren zentzunez ondo begiratzen
dakienentzatj ez dago dudarik Kresala obea dana. Kre-