Euskal Literatura III

Gai askori ikutu zion idazterakoan: ipuiak, ele-meleak, baserri
lanak, euskal itzak, bidez-bidezko gertakizunak. Au da:
Kirikiño zanaren pareko, ezker-eskuma ta aurre-atze zer ikusi,
uraxe 3fíKeñ zuen idazgai. Bi itzetan esanik, ikusle ta idazle izan
zitzaigun J. J. Maguregi. Bertsolari ere, bai; orrela agertzen da
noizik noizera bere lantxoetan, tartean naiz amaieran, bertso bipil
batzuk jarririk.
Aintziñako gauzetaz ere ba-zuen axolarik. Ona Idebatea deritzan
lanari ipiñi zion oarra: «Lifio-arazo guztia, esaterako, aztu
ta galdu da zorigaiztoan; aspaldion soiñ-gei dana dendako
miesea. Bestelakoak zirean lengo euskaldunen amulo ta kirruzko
praka-alkondara, atorra-samatilla-sakota, da amatal zuriak, batez
be lexibatik arako ereiñotz usaiñezko garbi-garbiak».
Irakur, ao-goxogarri, Basoen onerako deritzan artikulua osorik.
«Lurra asi da —didaz— gogait egiten emoteaz zugatz mardo
eta aior edo frutu ugariak lenengo gizaldietan legez. Zergaitik?
Kendu ta kendu eta gitxi emon ezkero, gozagatu, ligortu
eta indakatuta geldituten da lurra be, azala ta zanak uts-utsik
dituala beste edozein gauza legez. Mardoak eta ikaragarriak asten
zirean leen zugatzak ta bizi luzedunak, orain erkiñak ta txikiak
ta bizi laburdunak. Gaztaiñariak geixoa dabillela, bestelakoak
lurraren indarrik ezaz bertan bera, ez il, ez bizi, taiu txarrean
dagozaia. Zer izango litzake egoera orretacik basoak aterateko
gauzarik onen bat? Esan bagarik eztakigu; erantzungo
dozue.
Ba, Anton-en eretxian, orain-arte joan direan urtetan aztuten
itxi yakon lankira barriro jarritea. Aspaldion baserritarrak
basoetan kodaiña ebalten dabe sarriago, arpegia baizen garbi basoa
isten dabela ongarri guztiak kenduta, ta atxurra gitxi-gitxitan
da geienak bein bere ez. Orregaitik basoak eztabe edaten
neguan bear daben beste ur, eta zugatzak eta landarak ezin
euki, euki bear leukeen indarra; zerren batetik urik artu ez, da
bestetik atxurtuten eztan basoari, etxalzo ustelduten gaiñeko lu-