Euskal Literatura III

Berarekin artu-emana izan zuen elizgizon batek dio: «Apaiz
asko joaten giñan beragana mesede eskatzera, ta sekula etzigun
ukatzen. Musikan ere bazuan bere apiziotxoa. Eliz-kantak, gabon-agurrak
eta beren bertsoetako laguntasuna, berak egiten
zituan. Mojatxoak asko maite zituan; baita auek ere bera. Auzoerrietako
organistak ere, askotan joaten ziran Urruzunogana,
idazkien billa beren musikai jartzeko. Guziak lagun zituan. Etzegoan
arentzat ez aberats eta ez pobrerik. Guziak berdiñak. Ta
euskaltzale bezela, sartzen zan bere etxetxoan, da iskribitzen
asten zan. Zenbat bertso ta zenbat ipui idatzi ote zuan! Makiña
bat parre egiñalz gera aren lanekin. Ta dana euskeraz. Gutxi
izango dira Don Pedro Migel ainbat lan gure euskeraren
alde egindakoak».
Garagartza'n Agustiñetan egon zan kapellau. Eta ementxe
zegoela osotu zitun batez ere bere ipuirik eta neurtitzik ederrenak.
Bego esanik au ere: «Euskaldunen artean ez da oraindik
sortu Urruzuno apaiz jaunak, bañon ipui geiago asmatu ta argitaratu
dunik». Norentzat idazten zitun? Jakintsuentzat ez,
ain 2uzen; baiña bere erritarrentzat. Iruña'n atera zan Urruzuno'ren
ipui liburuaren argitaratzailleak onela dio aitzinsolasean:
«Euskalzale, izkuntz garbi uts berri-zale bakarrik ba zera,
garbi esango dizut, ez natorrela zuregana. Akats asko, itz ezezagun
gutxi neregan arkituko dituzu-ta. Zuk, euskera ikasle
aurreratua zeranak, jakintsuen izkuntza leun, txukun ta landua
bear dezu. Ni ez naiz malla ortara iristen. Nere aitak txukundu
ninduan bezelaxe nator. Ez diate pitxi sail billatu ta landurik
ezarri. Erreka bazterrean jaio, ta erreka inguruan dabiltzan nekazari,
arotz, argin, ermentari, ijito ta beste ez ikasi guzien izkuntz
samur, errezez jantzia nator. Oiek errez ezagutuko naute
beraz, ta beren kidekoeri bezela abegi ona egingo al diate...
Beste nere egikizuna da, euskaldun guzien artean irakurtzeko
zaletasuna piztea. Ortarako gauz errez ta atsegiñak bear dira
oraindik. Gauza zail ta landuaz aspertu ta nazkatu egiten baitira
euskaldun geienak. Lotsagarria bada ere, egia ezin ukatu!»
1^