Euskal Literatura III

Garazi-Eiheralarre'ko Ezterenzubi'n jaio zan 1873-5-20'an,
«Xadainia» laborari-etxean. Ogei bat urte zituela Ameriketara
joan zan, Wyoming eskualdera; gero, Nevada'ra artzain, eta
andik «bere bertsuetan emanen du bizitze garratz horren berri;
oihan-beltz, desertu, hartz-lehoinen orroa, ohoin basa..., ukanen
du zer aipa!» 1899'an itzuli zan bere errira, ta 1900-4-
26'an ezkondu zan «Marie Ampo deitu herritar batekin». Amar
seme-alaba euki zituzten. Ezkondu ondoren ere lau urte (1905-
1909) Nevada'n igaro zitun artzain, diru pizkat egitearren.
Berriz etxeraturik alor-lanetan eman zuen bizia. 1920'tik aurrera,
berak eskatuta, giltzain jarri zan elizan. 1929'anj ordea,
erriko kontseiluan sar-arazi zuten, eta kontseiluak ondoren auzapez
izendatu zuen. «Auzapez zeno —diosku P. Lafitte'k-,
gauza pollita ikus zitaken Ezterenzubin: elizan Mañex jaun
mera giltzain gisa jaun erretoraren rnutil, eta herriko etxean
jaun erretora jaun meraren meneko, segretario izanez !» Amar
urtez (1934-44) Garazi'ko zindikatean erriko gizon ere izan
zan. Bere azken amabost urteak alargun eta gaixo-xamar igaro
zizkigun. 1960-4-28'an il zan, «xaharren minbiziak» jota.
BERTSU-ONTZAILLE.—P. Lafitte'k: «Mañex Etxamendi ez
da behin ere tipus-tapas ahotik hortzera bertsuka ari izan, gure
plazetako bertsulariak bezala. Aide batetik boza ttipia zuep, eta
bertzetik ez zen hortako bere buruari fida». Orraitio, n$iz-ta
astitsu ta gauaz sarri bere bertsuak ondu, pillo ederra utzi zigun.
Nevada'n zegoelank asi omen zan bertsuak ateratzen, eta
gaur ezagutzen diran bere zarrenak 1895'an, 21 urteko zala,
urte berriz egiñak omen dituzu, ta azkenak 1954'an egiñak.
Aidizkarietan datoz ark ondutako bertsorik geienak: «Eskualduna»,
«Euskal-Erria», «Eskualdun Ona», «Gure Herria»
eta «Herria»-n aurkitu ditzakezu. Baita beste batzuk ba-dituzu
bakar lez «Eskualdun kantaria», «Gure Almanaka», «Errepikan»,
«Milla euskal olerki eder» ta beste liburu batzuetan.