Regine Normann i hundre år - Munin - Universitetet i Tromsø

hunden: “Stillet Sarak opreist i graven, la hellen over, og skjulte alteret med
grus og mosetorv, og slettet omhyggelig ut hvert spor som kunde røbe, det her
var øvd.” (Normann 1912, s. 234.)
Vi må understreke dette: Kunnskap om gamle samiske kultstader har vore
ikkje-eksisterande heilt til aller siste tid. I dag veit vi om to-tre slike i Øksnes så
vel som på Anda, og i Bø i Vesterålen i det minste ein. At det vart lagt lokk på
saka i sjøsamisk miljø så vel som elles treng inga forklaring: Dansknorske
prestar var temmeleg nidkjære i si jakt på noaidar og runebommer og var vel å
merke også pliktige til å vere så. Så det er kanskje ikkje så overraskande at
Regine Normann si litterære gjenskaping av samisk ofring sprikar på enkelte
punkt.
Om klart sjøsamisk offerpraksis fortel Regine Normann ingen ting, og det er
usikkert om slik praksis ville vere mykje ulik den hos bumannen, som med tida
gleid over i den skikken å narre skårungen. Rolv Straume nemner i Bø bygdebok
eit skjer uti Alteret i Skagan: “På skjæret er liksom ei hylle, og når dei rodde
framom skjæret, var det skikk å kaste eitkvart på den hylla. Dei sa då at dei ofra
på alteret.” (Straume 1962, s. 21.) Stadnamnet Alteret finst mange stader i
Nordland, og likeins finst enkelte lokalitetar dei kallar Torkallsteinen og
liknande. Men bortsett frå sjølve namna må vi konstatere at ”saga har glemt
hvad hun vidste”, endå Tor var ein sentral guddom i samisk òg, under namnet
Horagalles.
Om ofring til Biegga- eller Pieggaolmai veit vi lite, men det finst opplysningar
om at det var ofra små båtfigurar til han, så vel som trespader (vel eigentleg
åreblad), og her tar vi til å nærme oss den Njord-kulten som er kjend frå
nordisk bronsealder.
Sikker namnetradisjon knytt til sieide-dyrking har eg hittil ikkje funne. Men
nyleg høyrde eg frå ei samisk markebygd om ein innflyttar frå Dyrøy som i si
tid hadde tre trefigurar som han sette på bordet julaftan – det var raugo
(draugen), råtta-gallem (vil seie julekallen) og så sølvtommis. Denslags sieidetradisjon
er klart sjøsamisk, og sieidenamna representerer ei blanding av litt av
kvart: Sølv-Tommis tør vi vel assosiere med kristne merkedagar som
Tomasmess og liknande.
Om hundeoffer veit eg ikkje anna å melde enn at når fiskarane fann ut at det
var heilsvart på ein fiskeplass og rekna han for øydelagd, sa dei: “Her må ha
vore søkkt ned hundar!” Om det var eit hint til samisk offerpraksis tør eg ikkje
279