Soendaneesch-Hollandsch woordenboek - upload.wikimedia....

534 ROWAK—SAAPAN.
onschadelijk is, maar ook een bittere en
eenigssins bedwelmende soort die schadelijk
is, vooral voor zwakke kinderen];
rovoaj ngora, verbl. uitdr. voor këpokan, en
dit een speling op kapok, zie ald. (Vgl.
ratoeuj.)
ROWAK, ngbr.; ngarowak, zich de huid
SA, I. achtste letter van het Soend.
alphabet.
II. Een voorv. (eig. de korte vorm van ësa,
één). Het heeft in 't Soend. een zeeromvangrijke
taak te vervullen, waarvan hier alleen
de hoofdpunten kunnen worden vermeld:
lo wordt het verbonden met telwoorden, die
dan worden aangeduid als de eenheid der
getalsbenaming, door het woord uitgedrukt,
b. v. sahidji, één, een enkele;
êapoeloeh, één tiental, tien; salawe, één vyf
en twintigtal, vyf en twintig. - Geheel dezelfde
bet. heeft het 2°, zoo het geplaatst
is voor andere benamingen van hoeveelheid
(het wisselt dan in 't gebruik dikwijls
af met hidji), b. v. sapoë, een dag; sadjam,
een uur; satëngah, een helft, de heift; sapasang,
een paar, een span; oasiki, een korrel,
een; samtik, een beetje, een weinig; sakitjeup-mata,
een oogwenk; sapangoedoedan,
ééns het rooken van een oedoed, d. i. zoolang
het rooken van een oedoed duurt, enz. - In
gevallen als zoo pas opgegeven, staat het
80 ook voor ons: „in de", „per", b. v.
sadjam sasendok, per uur een lepel; gadjihna
saboelan lima rispte, zyn loon is
per maand vyf gulden. - 4° heeft sa de
bet van: „gemeen hebben met elkander"
(van twee of meer personen), nl. datgene
wat door het woord) waarvoor het
gevoegd iB wordt aangeduid, b. v. saroepa,
hetzelfde voorkomen hebben, geiyk zjjn
van gedaante; sanijat^ denzelfden zin
hebben, één van zin zyn; sabagdja-satjilaka,
geluk en ongeluk gemeen hebben,
in geluk en ongeluk één zi}n ;8aboboko reuajeung,
uit dezelfde boboko met elkander
eten, enz. - 6" bet. dit voorv.: „geheel, al, met
inbegrip, met alles, met allen" [herhaling
van den begin-medeklinker met bybehoorenden
klinker of wel van het geheele
woord is hierby menigvuldig], b. v. sanagara,
de geheele stad; saparabotna, al de
meubelen, al de gereedschappen \saoemoer
of saomoer-oemoer, het geheele leven;
S.
openschaven of openscheuren; karowakan ,
(van de huid) opengescheurd. P.
ROWANG, de onbepaalde afstand of
ruimte tusschen twee styien van een huis
imah opat rotoang, een huis van vier styien
breed; rovoangan, met rowang'Q, in rotoang'»
afgedeeld zyn.
sapandjang, de geheele lengte, over de
geheele lengte, zoolang als; sapopoë, den
geheelen dag; sapeupeuting, den geheelen
nacht; sadnak-intjoena, met (met al) zyn
kinderen en kleinkinderen, met al zijn nakomelingen;
sakoewat-koewat, met (uit) alle
macht, enz. - 6° drukt het voorv. uit ons begrip
„naar', b.v. sakoemaha, geheel zooals,
naar; satimbakm, naar het bevel; sapiwoeroek,
naar het onderwijs. - 7°. dient het
veelvuldig tot meerdere bepaling of tot
versterking van het begrip, door het woord
waarmee het verbonden is uitgedrukt, b. v.
samemeh, vóór, van meh, byna; zoo ook by
sahyeu, sakitoe, sadjaba, sadjëro, sapisan,
samalah, sangët (van angët) en een groote
menigte andere woorden. - Uit de beteekenis
van „geheel", vloeit 8° voort die van
„terstond op, terstond na", b. v. saënggeus
of sanggeus, na afloop, nadat; sabada, terstond
na ; sadatang, na aankomst ; saboebar,
nadat men uiteen gegaan was. - 9 bet. dit
voorv. z. v. a. ieders eigen (ook hierby wordt
de beginmedeklinker met bybehoorenden
klinker ofwel het geheele woord herhaald),
b. v. ngaroewang sapapatenna-sapapatenna,
ieder zyn eigen dooden begraven; moeroe
saënggonënggonna* ieder zich begeven naar
zyn eigen huis. - Volgens P. heeft sa 10° in
Bantam ook de beteekenis van „aandoen,
voorzien zyn of zich voorzien van", b. v.
sasamping, een sarong aandoen, en wordt
dit voorv. daar zóó ook in de g. w.
gebruikt.
SAAB, warm (z. a. een plek in een hawoe
die zich in de nabyheid van het vuur
bevindt); ook in 't alg.: de uitwerking
die een nabyzynd warmer mensch, dier
of voorwerp, heeft op een kouder mensch,
dier of voorwerp; warmte of gloed van
zich doen uitgaan of afgeven. (Vgl. soeoeb.)
SAAPAN, een bamboezen voorwerp dat,
aan weerszyden verlengd, in een rivier
geplaatst wordt met de opening stroomopwaarts,
om visch te vangen.