Euskal Artearen Historia – I –

JUAN PLAZAOLAMonreal zeharkatuz Garesera iristen zen, aipatutako beste hiru bideekin bat eginez.BESTE BIDE BATZUK. Euskal Herriari dagokionez, ez dugu ahaztu behar Burdeosetik etaBaionatik zetozen bi bide bazirela euskal itsasaldetik sartzen zirenak eta besteak baino gutxiagoibiliko ziren bideak nonbait. 13- Bata Baionatik Gasteizera jaisten zen eta Burgos aldeko lurraldeetara Mirandatik sartzenzena;- Bestea Kantauriko itsasertza jarraikiz Zumaia eta Astigarribiatik Kantabrian sartzen zen.Bi bide hauek XI. mendera arte izango ziren ibiliak, Errioxako ibilbidea musulman zelatarienhatzaparretatik oraindik aske ez zen garaietan.• Ibañeta-Orreaga igarobideaBaina Ibañeta eta Orreaga ziren Nafarroa eta Frantzia arteko ibilbide arruntak. Antzina,Burdigalatik Asturikara zihoan erromatar galtzada egin zen “summus Pyrimeus” horretatik.Lacarraren ustetan Orreagako inguruetan egona izango zen San Zakariasen monastegia,San Eulogiok 848. urtean bisitatu zuena, (“situm ad radices montium Pyrinaeorum”, dioCordobar santu martiriak), zeinak bertatik monastegi liburutegiko altxor aberats bat eramanzuen. Orreagatik gertuan izan ziren Leire eta Sante-Foy de Conques-en menpe egonak izanziren monastegi eta ospitale fundazioak.Calixtino Kodizeko Erromesaren Gidak delako Crux Caroli batetaz hitz egiten du, elezaharrakdioenez, mendiaren gailurrean Carlomagnok kokatua, zeinaren gainetik erromesekohikoa zuten Santiago apostoluari beren lehen otoitza zuzentzea.Santxo erregek, Peñalengoak 1071. urtean monastegi bat eman egiten du –Sanctus Salvatorde Ibañeta– edo Rolandi Kapera. Monje edo kanoniko elkarte txiki bat izango zen, agustindarrakseguruenik, kaperaz arduratuko zena. Lehenbiziko eraikin hura behin eta berrizsuntsitua eta berreraikia izan zen.Oraindik ere XVII. mendean erromesak Ibañetan igaro ohi zuten gaua, biharamuneanOrreagara jaitsiz. Egun, eguraldiak eta beste, zenbait alditan hondatutako monumentu xumebatek, Pirinioetako ospitaletan fundazio zaharrenetarikoa eta han gertuan nonbait hil zenChanson de Roland-en egile heroia gogora arazten dizkigu.Ibañetaren magalean, mendiaren hegalean bertan, Orreagako Andre Mariaren Kolegio-etxeErreala dago.Mendiko lehen ostatu bat sortzetik hasi ziren 1127. urtean. 14 Gerora mendiaren hegalera ekarriaizan zen, gaur egun Kolegio-etxea dagoen lekura. Urteekin Iruñeko Kabildoaren ondasunez etabeste emaitzez jantziz joan zen eta aldi berean ospitalea eta aterpetxea bihurtuz, Erromako Gotzainarenbabes eta eskumen zuzenean erromesen aldeko osasun, ospitale eta onegintza zereginaburutzen zuelako sona handia hartu zuen ondorengo gizaldietan. Pixkanaka aipatutako zereginhau Erroldan heroiaren elezaharrarekin lotu zen, eta azkenean “Erromesen Gidan” Hospitale Rotolandideitzen zaio.Ostatuaren ondoan Sancti Spiritus kapera eraiki zen, Orreagako eraikinik zaharrenetarikoada, XII. mendekoa; karratua da eta egitura bera duen kobazulo baten gainean dagokokatua, ospitalean hiltzen ziren erromesen hezurtegi bezala erabiltzen zena.Kolegio-etxearen hegoaldean 1215. aldera seguruenik, Santiagoren Kapera eraiki zen, etautzia badago ere Orreagako eraikinik zainduena da. Txiki eta xumea da, ojibazko bi tartedituena, saihetsetan kapitel loreztatuak dituen hiru zutabe pare dauzkan atea du eta krismoibat tinpanoan.Orreagako eraikinik galantena Santa Maria Elizarena da, nafar gotikoaz hitz egitean aipatubeharko duguna.Orreagatik GareseraOrreagatik erromesak Auritz, Aurizberri eta Bizkarretatik igaroz Zubiri zubia zeharkatueta XI. mendean Santa Maria eta San Agustini eskainitako monastegia eta ospitale bat sortu136 — EUSKAL ARTEAREN HISTORIA I