Euskal Artearen Historia – I –

6. EUSKAL ARTEA EUROPARTU ZENEKOA59. Harmoraren zenbait tokitako aparailuaren desberdintasunak Lopez del Valladori zera pentsa araztendio, agian segidan burututako eraikuntza batzuk izango direla, denak ere antzinakoak(Arkeologia....,870. or.60. Galdakaoko santa Mariari buruz, ikus: P, VAZQUEZ, “Zumetxagako San Migelen ermita”. Bol. De laComisión de Monumentos de Vizcaya, I.ean, 1909; eta baita, Bol. de Excursiones, XVI. libk.,127. or.; P.LIZARRALDE, Andra-Mari. Ikonografiazko, elezaharretako eta historiazko saiakera. (Bilbo 1934); N.PIQUERAS, “Galdakaoko Santa Maria”. Vida Vasca-n 1966; J. M. BARREBETXEA, “Galdakaoko elizaaurrea”.Vida Vasca-n 1966. F. MALO ANGUIANO, Galdakao,Etxebarri eta Zaratamo. Historia-artezkoikerketa. (Bilbo 1997).61. J. A. BARRIO LOZA, O.c., 76. or.62. “Erdi Aroko artea Euskal Herrian”. Cultura Vasca-n (Donostia 1978) II. libk. 63. or.63. J. M. JIMENO JURIO, Aralarko San Migel. Iruñea d/g. , T. C. P., 78 znb., 30. or.64. J. A. BARRIO LOZA, O.c., 27. or. eta beste.65. Ikus, monastegiekin elkartutako ala beraiei dohainez emanikoak bezala azaltzen diren elizen zerrendaluzea, nahiz eta horrek ez duen esan nahi delako elizak materialki izan zirenik. A. MAÑARIKUA,Gotzaindegiak... 167-174. or.66. Barrio Lozak Bizkaiko erromaniko artearen deskribapena bereizgarri dituzten ezaugarriak, bai landare,burualde, estalki, kapitel, eliza-atari nahiz horma aparailu eta abarri dagozkienak laburbilduz bukatzendu. Kostaldeko erromanikoaren nolabaiteko urritasun eta apaltasunari buruz, Dulce Oconen iritziarekinbat egitea besterik ez zaigu gelditzen, Euskal Herriaren ekonomia historian oinarrituta, Bizkaia etaGipuzkoako erromaniko monumentuen nolabaiteko urritasuna eta bere antzinakotasuna SantiagoBidearen egitura zela eta sortutako baldintzei dagokien bizirautearengatik eman zirela, non honekbarrualdeko hiriei lehentasuna eman zien kostaldekoen aurrean. “Une hauetan sortutako kostaldekohiribilduek (Getari eta Mutriku 1209.ean, Hondarribia 1203an, Bermeo eta Zarautz 1236.ean) ez duteekonomi gaitasunik izango, ekialde-mendebalde ardatzean garrantziaren mailakako galera eta iparhegoardatzaren gorakadaren ondorioz sortutako baldintzei erantzuteko. Orduan, barrualdeko hiriakizango dira salgaiak bideratuko dituztenak ekonomi irabaziak eskuratuz, eraikin berriak sortzeko erabilizzati bat”. D. OCON ALONSO, Euskal erromaniko arkitektura. Motak, ereduak eta berezitasunak. Sailekokuadernoak. Plaskiko eta monumentuzko arteak. 15. libk. 1996, 77. or. Ikus baita ere E. FERNANDEZ DEPINEDO, “Berant Erdi Aroko Gasteiz eta bere inguruneko ekonomia eta gizarte gaiak”. Vitoria en laEdad Media. Historiako Ikerketen Lehen Bilkura: 1981. (Gasteiz 1982) 65-73. or.67. Badirudi Gaya Nuñez izan zela ipar irlandar jatorria iradoki zuena euskal erromaniko artearentzat(Borrow eta Kells-en liburuetako artearena); via maris bitartez etorria izan zitekeena, eta Anjel Apraizeklitekeena bezala onartu zuen eta baita Barrio Lozak ere beranduago. Ikus, gai honi buruzko bibliografiaA. GOMEZ GOMEZ-en, “Ikerlanen hastapenak Erromaniko Arteari buruz Euskal Herrian”. “Ondare-n”(Eusko Ikaskuntza) 16, 1997, 173. or.68. Cristina LLANOS URRUTIA, Euskal Herriko arte adierazpenetako sinbolo iraunkorren azterketa. Gasteiz1991) 64. or eta hu.69. J.A. BARANDIARAN, “Zenbait oinarrizko arte kasu euskal herriko gaurko etnografian”. “V. Congreso deEstudios Vascos-en”, (Bergara 1930), OC. V, 353-361. or.EUSKAL ARTEAREN HISTORIA I — 189