Euskal Artearen Historia – I –

JUAN PLAZAOLAURTEAGA, M.: “Reconstrucción del paisaje urbano de Gipuzkoa”.Antigua-n, VI Jornadas sobre la Antigüedad,(Donostia 1999), 24-31. or.Z.E.: “Primer Coloquio Intern.sobre Romanización en Euskal Herria”. Isturitz saileko 2 liburu, 8 eta 9 znb.(Bertan 17 hitzaldi eta 25 jakinarazpen azaltzen dira) Eusko Ikaskuntza 1999, 934 orrialde.OHARRAK1. Baskoniaren erromanizatze gertakaria, ager vasconum-ari (Ebro harana) dagokionez, hainbat idazlekasko aztertutakoa izan da. Iparraldeko isurialdekoa, uren zatitzearen gainaldekoa gutxiago ikertuaizan da. Alderdi honetatik funtsezkoa iruditzen zaigu Milagros ESTEBANen doktore tesia: El País VascoAtlántico en la época romana. (Donostia 1990). Irakurleak lan honetan Euskal Herriaren“erromanizatze”aren gai orokorrak eskaintzen dituen zenbait alderdiri buruzko oso bibliografia osatuaaurki dezake. Lan honen laburpen bat, egileak berak idatzirikoa, erromatarren baloreen irradiazioaldeak, beren eragin bideak eta Goi Inperioan horrek Gipuzkoan ukituenak izandako eremuak azalduz,ikus daiteke Aproximación a la Guipúzcoa de los primeros siglos de nuestra Era. “Munibe” 42an, 1990,337-344 or.; eta El poblamiento de época romana en Guipúzcoa. Nazioarteko lehen mahainguruaEuskal herriaren erromanizatzeari buruz. “Isturitze” 8, 1997, 53-73 or. Bestalde, jakitea komeni dena daerromanizatze hitza bazterrean uzten hasia dela berriki, okerreko zentzuz ulertzera iritsi izateagatik,horrekin erromatar erasotzaileen aldetik eman ez zen kultur inposaketaren, hara nola, hizkuntza, erlijioa,eta abarren indarrezko inposaketa ulertu nahi bada bederen. Cf. R. SYME, “Rome and the Nations”.Roman Papers. IV, (Oxford 1988) 64. or. Xabier ARTZEren aipamena. “Vascones y romanos”. “VI.Antzinakotasunari buruzko jardunaldiak”. (Donostian 1999), 1. or.2. J. C. Elorzaren ustez, bi bide zabal hauek zenbait adarrek lotzen zituzten, Aguraindik Kanpezuko SantaGurutzera Angostina eta Errioxatik igaroz zihoana edo Kaskantetik Santacara eta Iruñetik igaroazOiassoraino iristen zena. Kantabrialdeko isurialdeari eta gure aroko lehen mendeetako komunikabideezkutukoei dagokionez garrantzizkoa da erromatar galtzada eta bere adarrak eta “trashumantziakobide” eta beste bide susmagarrien artean ikustekorik izan zuten aztertzea. Ikus, gai honi buruz MilagrosEstebanen ondorioak, El País Vasco Atlántico.., 61-147. or.3. Iturriek aipatutako herri batzuk ez dira aurkitu Baskoien lurraldean, hara nola, Mouscaria, Ergouia,Aracilus, Bitouris eta Curnonion; eta Barduloenean (gaurko Gipuzkoa) Pliniok zenbait oppida aitatzendu, hots, Morogi, Menosca, Vesperies, zeinaren kokalekuak ez diren oraindik ezagutu.4. Mª Anjeles MAGALLON BOTAYA, “La red viaria romana en el País Vasco”. Lehen Nazioarteko mahainguruaEuskal Herriaren Erromanizazioari buruz. “Isturitze” 8an, 1997, 207-233. or.5. Mª Luisa GARCIA GARCIA, “El poblamiento en época romana en Navarra: Banaketa sistemak etakokaleku ereduak. Lehen Nazioarteko Mahaingurua Euskal Herriaren Erromanizatzeari buruzkoa. Isturitze8an, 1997, 89. or.6. E. GIL. ZIBILAGA, “El instrumental metálico de época romana en Álava. Testimonio de actividadesdomésticas y profesionales”. Lehen Nazioarteko Mahaingurua Euskal Herriaren Erromanizatzeari buruz.Isturitze 9an, 1997, 535-563. or.7. A. GARCIA Y BELLIDO, “Los Vascos en el ejército romano”. Fontes Linguae Vasconum 1ean, 1, 1969, 97-107.or. “Vasconum lectae a Galba cohortes”i buruz ere hitz egiten du Tácitok ere. (Hist. IV, 33).8. Mª Luisa GARCIA GARCIA 76. or.9. Ana MARTINEZ SALCEDO, “La cultura material de época romana en Bizkaia. Testimonios en torno a laactividad económica”. Lehen Nazioarteko Mahaingurua Euskal Herriaren Erromanizatzeari buruz. Isturitze9an, 1997, 577. or.10. J. M. LACARRA, Historia política del Reino de Navarra. Iruñea 1972, I, libk. 16. or.11. “Erromatarren azokan bezala, Pompaelokoak arkudun atari laukizuzen bat du tabernae batenhondarrak eta zoru karratua duen eraikina sarrera zabala eta habeak aurrean dituela, cella modurajainkotasun babesleentzat gordea seguruenik. Delako tholos-ik ez du baina, berunezko tutu batzuekiturri baten izaera erakusten dute”. Mª Luisa GARCIA GARCIA, O.c., 79-80. or.12. Veleiako harresiari buruzkoa, ikus Aitor IRIARTE, “La muralla tardorromana de Iruña/Veleia”. LehenNazioarteko mahaingurua Euskal Herriaren Erromanizatzeari buruz. Isturitze 9an, 1997, 699-733. or. Idazleak,harresiaren “berreraiketa”ren ikus-irakasbidezko proposamen bat egiten du.13. Mª Anjeles MEZQUIRIZ, Descubrimiento de pavimento de opus signinum en Cascante. On Jose EstebanUrangaren omenetan. Iruñea 1971, 277-292. or. Ikus baita Recientes hallazgos de arkeologia romana enNavarra. “Letras de Deusto”n 1972, maiatza- abuztua, 261-173. or.14. Mª Anjeles MEZQUIRIZ, “Diversos tipos de pavimentos romanos hallados en las excavaciones dePamplona”. L. D. Vean, 1973, 115-116. or. Ikus baita J. M. BLAZQUEZ eta M. A. MEZQUIRIZ, Mosaicosromanos de Navarra. (Madril 1985) 53-60. or.15. Mª A. MEZQUIRIZ, Museo de Navarra. Nafarroako Gobern., (Iruñea 1989) 39. or.16. Erromatarren populatzeari buruzko bere lanean, Mª Luisa GARCIAk (O.c. 86. or. eta hu.) zortzi motatakoakbereizten ditu: vici, villae, baserriak, aterpeak, militar egiturak, bainu-etxe iturriak, mehatzeak etakobazuloak.84 — EUSKAL ARTEAREN HISTORIA I