Euskal Artearen Historia – I –

1. BASKONIARIK EZ ZENEAN“Ez dago adostasunik Euskal Herria, onartutako eremu batetan nahiz bestetan sartzeko deserososenti erazten duten berezitasunak badituela erakusten duelako” Zein taldetan sartu behar daIsturitze? Strauss-en arabera Solutrense aldiko Euskal Herrian; I. Barandiaranen arabera ez duparalelorik Euskal Herrian. Eta paleolitiko artearen zeinuen arabera, Casadoren iritziz EuskalHerria berezko nortasuna duen elkarte bat da, kantabriar nahiz piriniar auzoetatik desberdinadena”. 43Euskal Herriko paleolitiko santutegiak sakonak dira. Hauetako bakoitzean animalia batnagusitzen da. Egiturari dagokionez, irudigileak beren artean nekez harremanetan jar daitezkeen“maisuak”. Nolanahi ere, euskal eskualdeko artean ikusten diren plastiko egiturak kantabriar-asturartetik bereizita geratzen dira, zalantzarik gabe. Bestalde, Isturitzek estilistikazko muga bat markatzenduela dirudi piriniar-iparraldetar artearekin.Euskal Herrian paleolitikoari buruzko bere ikerketak bukatzean Ignazio Barandiaranek gurepaleolitiko artearen berezitasuna aipatzean iradokitzen zuen Pirineoak “benetako galbahe batenmodura jokatuko zuela kultur korronteen iragaitea mugatuz eta hautatuz, ezaugarritsuenarenagerraldia zehaztuz, baldintzatuz eta nortasun berezi bat emanez”. Baina, lehenago, Altxerri etaEkaingo aurkikuntza handiei buruz idatzi zuen, bertan asturiar edo santandertarrarekin ahaidetasunestuagoa zuela zirudiela piriniar frantsesarekin baino. 44Euskal gizonak oraindik ere milurtekoak pasako ditu gorpuzten eta kulturaz osatzen. Baina,Jose Migel Barandiaranek, Boch Gimperak, Jesus Altunak eta beste antropologoek ohar araztenduten bezala, Goi Paleolitiko azkenaldian giza gorpuzkeran gaurko euskal kera alderako garapenarenhasiera ikusten da.Bilakaera batenmugarriak eta bere amaieraIzozte garaiaren azken aldean bukatzen dira baita ere Madeleiniar azkenaldiko arte adierazpenak.Animaliaren atal desberdinen irudikapena berdintzen duen nolabaiteko pintura kodebatetatik datorren araututako arte batek, azkenaren berri ematen duela dirudi, (Azken MadeleiniarrarenIV. estiloa, Leroi-Gourhanen ustetan) eta erliebetako marren ugaritasunean azaltzenda. Arktiar animaliak desagertu egiten dira franko-kantauriako artetik. Arte esanguratsuarenisiltasuna dator gero. Breuilek Madeleiniar VI.a deitutakoaren ondoren, paleolitiko artean formendeuseztatzea hasten da. Paleolitiko arteak 20 milurteko iraun du (K. a. 30.000tik 10.000rabitartekoak), ondorengo arte abentura handi guztietan emango den bezala, haurtzarotik hasi etahemen 5.000 urte iraun zuen sasoi aldi handi baten ondoren, azkar doan gainbehera batetatikbapateko amaierara doan bilakaera koherentean bukatuz.Mesolitikoaren hasiera da. ■EUSKAL ARTEAREN HISTORIA I — 31