Zelfredzaamheid bij brand.pdf - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

Hoofdstuk 6
De menselijke factor
Naast de gevaarsfactor brand is de menselijke factor van invloed op de zelfredzaamheid
bij brand. Het gaat immers om het gedrag van mensen in een brandsituatie. In dit
hoofdstuk staat de mens centraal. De menselijke factor wordt voornamelijk beschouwd
vanuit de gedragsgerelateerde dimensie van psychonomische brandveiligheidskunde.
6.1 Bewustwording en gevaarsperceptie
Bij de bewustwording van gevaar spelen signalen en aanwijzingen een belangrijke
rol. Hierbij kan gedacht worden aan [O’Connor, 2005]:
– brandsignalen;
– aanwijzingen in het gebouwontwerp/gebouwinrichting;
– aanwijzingen van aanwezigen die elkaar waarschuwen;
– signalen via het uitvallen van gebouwsystemen (uitvallen van verlichting
en dergelijke).
In het SFPE Handbook [Pires, 2005] definieert Bryan (1995) concepten die
betrekking hebben op het proces van herkenning en juiste beoordeling van
brandsignalen. Zo is tijdens de periode voordat een brand wordt waargenomen
de aandacht van de aanwezigen in een gebouw gericht op de activiteiten
die vooraf zijn voorgenomen, de ‘rolverwachtingen’. Denk hierbij aan de activiteit
‘winkelen’ in een winkelcentrum. Deze rolverwachtingen beperken de
herkenning en vergroten de verwerkingstijd van de informatie over brandgevaar
[Pires, 2005].
Uit diverse evaluaties [Donald & Canter, 1990; Johnson, 2005; Pires, 2005] blijkt
dat mensen bij onverwachte gebeurtenissen in eerste instantie vasthouden aan
de rolverwachtingen die passen bij de functie van het gebouw waarin zij zich
bevinden, en de signalen en aanwijzigen van gevaar negeren. Verder zijn de
kennis en aannames van aanwezigen over de brandontwikkeling vaak onjuist,
waardoor mensen niet doen wat ze zouden moeten doen, of zichzelf zelfs nog
meer in gevaar brengen [Proulx, 2001a]. Zo wordt de snelheid van brand- en