Zelfredzaamheid bij brand.pdf - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

76 Zelfredzaamheid bij brand
verantwoordelijkheid 47 van verschillende partijen in alle fasen van het bouw- en
gebruiksproces [BZK & VROM, 2007]. Met het actieprogramma wordt een eerste
stap gemaakt richting het verhogen van de brandveiligheid.
Hiervoor is met een aantal voorbeelden geïllustreerd dat het brandveiligheidsbeleid
al eeuwenlang wordt beïnvloed door rampzalige incidenten. 48 De
eeuwenoude wijze waarop het brandveiligheidsbeleid wordt ontwikkeld lijkt
daarentegen maar een zeer beperkte impact te hebben op het veiligheidsbewustzijn
op de langere termijn. Dit kan deels verklaard worden doordat in
de middeleeuwen de rampzalige stadsbranden vooral invloed hadden op de
betreffende inwoners. De overige bevolking van de Nederlanden was maar
nauwelijks op de hoogte van dergelijke incidenten. Toch is deze verklaring al
lange tijd niet meer overtuigend. Immers, de nationale (media-)aandacht voor
rampzalige gebeurtenissen is niet alleen van deze tijd. Na de grote veenbrand
in 1833, die onder andere de vier Groningse dorpen De Wilp, Marum, Tolbert
en Zevenhuizen verwoestte, werd de wederopbouw bijvoorbeeld voor een
deel door giften van de Nederlandse bevolking gefinancierd.
24 Uur na het uitbreken van de brand ging de wind liggen en begon het fiks te regenen.
Het gebied binnen de vierhoek De Wilp-Marum-Tolbert-Zevenhuizen was
toen al zwartgeblakerd [12]. Vier personen kwamen om [13]. De brand verwoestte
in Zevenhuizen 66 woningen en maakte 280 mensen dakloos. Volgens een krappe
berekening van het gemeentebestuur bedroeg de schade 175.000 gulden. De hoeveelheid
turf die verloren was gegaan, werd geraamd op twee miljoen ton. Na de
brand kwam de liefdadigheid van het Nederlandse volk tot uiting in de opbrengst
van een collecte, totaal 58.000 gulden. Voor een bedrag van gemiddeld 200 gulden
per woning werd Zevenhuizen binnen een jaar herbouwd, dankzij de spontane
hulp van het Nederlandse volk dat tevens zorgde voor huisraad, beddengoed, kleding
en andere benodigdheden [12].
Landelijke kennis van rampzalige gebeurtenissen is er wel degelijk en wordt
ook doorgevoerd in beleid. Recente onderzoeken naar de brandveiligheid van
cellencomplexen en andere overheidsgebouwen, uitgevoerd naar aanleiding
van de brand in het cellencomplex op Schiphol in 2005, lijken echter aan te
tonen dat de beleidswijzigingen na de Nieuwjaarsbrand in 2001 nauwelijks
invloed hebben gehad op het veiligheidsbewustzijn en het brandveilig gebruik
47. Dit is anders dan wat in de literatuur doorgaans met bewustzijn in relatie tot brandveiligheid
wordt bedoeld. In de literatuur wordt met de term bewustzijn in het kader van zelfredzaamheid
bij brand gedoeld op het waarnemen van gevaarlijke situaties, het waarnemen van signalen
van brand en op de bekendheid met (de veiligheidsaspecten in) het gebouw.
48. Dit geldt overigens voor al het veiligheidsbeleid. Denk bijvoorbeeld aan de verhoging van
de aandacht voor de beveiliging tegen terrorisme (security), met name op luchthavens, na de
aanslag op de Twin Towers (2001) en de voorraad jodiumtabletten bij gemeenten in Nederland
na de kernramp in Tsjernobyl (1986).