Zelfredzaamheid bij brand.pdf - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

De menselijke factor 163
Rol en verantwoordelijkheid
In onbekende situaties vallen aanwezigen veelal terug op het gebouwpersoneel
dat (mogelijk) wel bekend is met het gebouw [Sandberg, 1997]. Personen
die vanwege hun rol of functie verantwoordelijk zijn voor de organisatie in
een gebouw, zoals serveersters, receptionisten en afdelingsmanagers, zullen
geneigd zijn deze verantwoordelijkheid ook tijdens noodsituaties op zich te
nemen. Uit incidentevaluaties komt verder naar voren dat mensen instructies
van mensen met autoriteit volgen als de instructies overeenkomen met hun
eigen beoordeling van de situatie [Proulx, 2007].
Uit gegevens van 250 geïnterviewde overlevenden van de WTC-ramp van 9/11
(New York, 2001) blijkt dat 90% van de personen in groepen is gevlucht. De meeste
groepen werden geleid door de afdelingsmanager. Dit geeft de indruk dat mensen
die in normale situaties een leidinggevende positie hebben, ook gedurende een
noodsituatie de leiding op zich nemen [Galea e.a., 2007b].
Op 22 mei 1967 brak in de vroege namiddag brand uit in het Brusselse warenhuis
Innovation [Van der Meeren & Moelants, 2007]. Bij de brand zijn 323 mensen omgekomen
en ongeveer 150 mensen gewond geraakt. Een leidinggevende verkoopster
heeft op relatief rustige wijze de straat kunnen bereiken. Dit deed zij samen met
het grootste deel van de klanten van de onderste verdiepingen. Veertig jaar later
vertelt zij vol energie over haar kordate actie [Canvas, 2007]:
‘Ik kwam uit mijn bureau en zag dat de afdeling Peignoirs in brand stond. Ik zei: “Maak
de strandhokjes leeg.” Want we hadden prachtige strandhokjes opgesteld. Die zijn helaas
verbrand. Ik zei: “Haal de klanten eruit en volg me.” Het personeel zei: “En de kassa’s?” Ik
zei: “Laat liggen, daar zijn ze voor verzekerd.” En iedereen is me gevolgd naar de benedenverdieping,
waar de prikklokken en de vestiaires waren.’
Feinberg en Johnson (1999) concluderen uit een onderzoek naar een brand in
een nachtclub dat er bij de dodelijke slachtoffers geen noemenswaardig verschil
was in de verdeling van het aandeel gasten en personeel. Volgens Graham
en Roberts sluit dit niet aan bij de aanname dat mensen die bekend zijn
met het gebouw een geschikte vluchtroute weten [Graham & Roberts, 2000].
Mogelijk speelden in de door Feinberg en Johnson onderzochte brand ook
andere motieven een rol, zoals het begeleiden van de ontvluchting door het
personeel, waardoor de gasten eerder konden vluchten dan het personeel.
Overigens wordt de aanname dat mensen die bekend zijn met het gebouw een
geschikte vluchtroute weten wel bevestigd in de volgende incidentverslagen.