Zelfredzaamheid bij brand.pdf - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

138 Zelfredzaamheid bij brand
brand en de noodzaak van een ontvluchting [Proulx, 2003]. Wood en Bryan
stellen dat wanneer een brand als extreem gevaarlijk wordt gezien, de aanwezigen
in een gebouw eerder geneigd zijn te vluchten. De aanwezigheid en
dichtheid van rook zijn volgens beide onderzoekers direct gerelateerd aan de
gevaarsperceptie [Tong & Canter, 1985].
Ook is uit experimenten gebleken dat groepen mensen veelal niet direct reageren
op de eerste tekenen van brand (vreemde geur, geluid of bewegingen) of op
alarmsignalen. Het duurt meestal enige minuten voordat er beweging komt in
een mensenmassa [Boer, 2002; Proulx, 2000; Proulx, 2001a; Sime, 1995; Purser,
2003; Cornwell, 2003; Pires, 2005]. Het reactiegedrag van mensen ontwikkelt
zich als een reeks van besluitvormingsactiviteiten gedurende een bepaalde
periode [Cornwell, 2003]. Veelal speelt hierbij de interactie met andere personen
in de omgeving een bepalende rol. Mensen wachten bijvoorbeeld vaak op
anderen voordat zij zelf actie ondernemen [Cornwell, 2003].
De duur van de besluitvormingstijd is onder andere afhankelijk van de gevaarsperceptie
van de aanwezigen en van de opmerkzaamheid in relatie tot brandsignalen
[Graham & Roberts, 2000]. De besluitvormingstijd hangt daarmee
allereerst af van de signalen die de aanwezigen ontvangen en die een indruk
geven van de noodsituatie [Proulx, 2003]. Het ene signaal is duidelijker dan het
andere, waardoor de gevaarsperceptie per situatie anders zal zijn. En de mate
van gevaarsperceptie heeft invloed op het menselijk gedrag bij brand. Wanneer
sprake is van onduidelijke signalen over de noodsituatie, kan de besluitvormingstijd
voorafgaand aan de feitelijke ontvluchting sterk oplopen [Proulx,
2003; Cassuto & Tarnow, 2003].
Bij de brand in de discotheek in Gothenburg in 1998 zette de diskjockey de muziek
uit en waarschuwde hij dat er brand was [Cassuto & Tarnow, 2003]. Uit interviews
blijkt dat vele aanwezigen de melding in eerste instantie niet serieus namen, aangezien
direct na de waarschuwing iemand uit het publiek op het podium sprong,
een dansje uitvoerde en vervolgens met het publiek grapte. Ook verwarden sommige
bezoekers de echte rook met ‘discorook’ die vaak in discotheken gebruikt
wordt. Deze twee percepties werden door de geïnterviewden gegeven als verklaring
voor de trage reactie op de brand. Ook schreven velen de trage reactie toe aan
het feit dat zij zich het simpelweg niet konden voorstellen dat zij ooit een dergelijke
situatie zouden kunnen meemaken.
De effectiviteit van een ontvluchting, en daarmee de kans op overleving, wordt
vooral beïnvloed door de snelheid van de (re)actie van de aanwezige personen
en de rookontwikkeling. Mensen overlijden bij brand namelijk doorgaans als
gevolg van inhalatie van rook en giftige gassen [Gann, 2004b]. Een directe
bewustwording van gevaar en een juiste gevaarsperceptie zijn daarmee van
levensbelang.