Zelfredzaamheid bij brand.pdf - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

154 Zelfredzaamheid bij brand
Uit het hiervoor staande wordt duidelijk dat een verhoogd stressniveau iets
anders is dan paniek. Er is sprake van paniek als mensen irrationeel, onlogisch
en ongecontroleerd gedrag vertonen [Sime, 1990]. Dergelijk gedrag kan
bijvoorbeeld verward worden met het springen uit een hoog gebouw, wanneer
een persoon door brand is ingesloten. Maar wanneer springen door de
betreffende persoon als de nog enige overblijvende actie wordt beschouwd,
dan is het springen een rationele, logische en gecontroleerde actie. Quarantelli
was in 1954 de eerste sociologische wetenschapper die geen bewijs vond
voor de associatie van paniek met grote rampen [Sime, 1990]. En vele andere
onderzoekers volgden. Toch blijft de associatie van paniek met brand telkens
terugkomen, vooral wanneer in de media wordt bericht over ernstige branden
[Sime, 1990].
Karakter: geloof in eigen kunnen
Het vluchtgedrag van mensen wordt mogelijk voor een belangrijk deel beïnvloed
door het geloof in eigen kunnen [Sillem, 2005]. Bandura noemt dit selfafficacy
belief. Het geloof in eigen kunnen beïnvloedt de keuzes die mensen
maken, de moeite die ergens voor wordt gedaan, hoe lang in de actie wordt
volhard als mensen obstakels tegenkomen (en er wordt gefaald) en hoe mensen
zich voelen. De self-afficacy belief maakt deel uit van Bandura’s Social Cognitive
Theory.
Geloof in eigen kunnen wordt beschouwd als een intuïtief proces waarbij personen
de resultaten van hun activiteiten interpreteren en deze interpretaties
gebruiken om het geloof in eigen kunnen te ontwikkelen in een vergelijkbare
situatie met specifieke taakkenmerken [Sillem, 2005]. Dit geloof in eigen
kunnen verwijst naar specifieke verwachtingen die mensen hebben over de
mogelijkheid om gerichte acties te ondernemen om het beoogde resultaat te
bereiken. Bandura stelt verder dat het niveau van motivatie, emoties en activiteiten
meer gebaseerd is op wat mensen geloven dan op objectieve zaken. Met
geloof wordt gedoeld op een individuele representatie van de werkelijkheid,
die voor de persoon zo overtuigend is dat zijn gedrag en gedachten hierdoor
geleid worden. Bandura stelt in zijn Social Cognitive Theory dat veel mensen een
intern systeem bezitten dat hen in staat stelt om een mate van controle over
denken, gevoel, motivatie en activiteiten uit te oefenen. Deze interne controle
is gebaseerd op persoonlijke kennis, gevoel en biologische eigenschappen, en
ook gedrag en invloeden uit de omgeving spelen een rol [Sillem, 2005].
Hoewel de theorie niet is getest op noodsituaties, is het geloof in eigen kunnen
mogelijk ook van invloed op de beslissingen die mensen nemen in noodsituaties.
De parallel met ontvluchting uit een noodsituatie is evident [Sillem, 2005].
Mensen maken een interpretatie van de noodsituatie, schatten op basis van