Zelfredzaamheid bij brand.pdf - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

Zelfredzaamheid bij brand in breder perspectief 79
luaties naar de ontvluchting bij brand blijkt dat 92% van de overlevenden zich niet
bewust is van de aanwezigheid van groene bordjes of ze simpelweg negeert. Het
optreden van een goed opgeleide bedrijfshulpverleningsorganisatie lijkt daarentegen
effectiever te zijn, maar de invulling van een dergelijke ingewikkelde organisatorische
maatregel wordt volledig aan het verantwoordelijkheidsbesef van de
gebouwbeheerder overgelaten. Zo zijn de groene nooduitgangbordjes een symbool
voor de vluchtveiligheid in een gebouw. In de praktijk lijken zij echter nauwelijks
bij te dragen aan de vluchtveiligheid.
De genoemde voorbeelden in hoofdstuk 3.1 geven aan dat er binnen het
brandveiligheidsbeleid sprake is van incidentensturing. De evaluaties en
actieprogramma’s na grote incidenten hebben doorgaans een hoog symbolisch
karakter. Zo hebben onderzoeksresultaten van rampzalige incidenten en
wetenschappelijke experimenten zelden geleid tot een grondige evaluatie van
de gehanteerde uitgangspunten van het brandveiligheidsbeleid. Zie bijvoorbeeld
het recente Actieprogramma Brandveiligheid, naar aanleiding van de
brand in het cellencomplex op Schiphol in 2005 [BZK & VROM, 2007].
De belangrijkste doelstelling van het actieprogramma is het verhogen van de veiligheidsbewustzijn
50 bij verantwoordelijken in alle fasen van het bouw- en gebruiksproces.
Hiermee lijkt de aandacht van het brandveiligheidsbeleid te verschuiven
van preventie (regels, handhaving en technische oplossingen) naar proactie (veiligheidsbewustzijn,
integrale benadering van risico’s en verantwoordelijkheidsverdeling).
In het actieprogramma is overigens wel gesteld dat er uitdrukkelijk blijvende
aandacht blijft voor de daadwerkelijke invulling van de verantwoordelijkheden,
het toezicht op, en de naleving van de regelgeving [BZK & VROM, 2007].
De aandacht van het Actieprogramma Brandveiligheid richt zich op het veiligheidsbewustzijn,
omdat gesteld wordt dat meer regels, strengere handhaving en
technische oplossingen op de langere termijn niet het gewenste effect hebben. Een
wetenschappelijke onderbouwing van deze stellingname op basis van een grondige
beleidsevaluatie ontbreekt echter in het actieprogramma. Al eerder hebben Suurmond
en Velthoven (2003) geconstateerd dat niet bekend is hoe effectief de beleidsmaatregelen
en de handhaving daarvan eigenlijk zijn 51 [Suurmond & Velthoven,
2003]. Daarmee lijkt de stellingname dat meer regels en een strengere handhaving
50. In dit kader wordt bij de term ‘bewustzijn’ gedacht aan de verantwoordelijkheid van verschillende
partijen in alle fasen van het bouw- en gebruiksproces. Dit is anders dan wat in
de literatuur doorgaans met bewustzijn in relatie tot brandveiligheid wordt bedoeld. In de
literatuur wordt met de term bewustzijn in het kader van zelfredzaamheid bij brand gedoeld
op het waarnemen van gevaarlijke situaties, het waarnemen van signalen van brand en op de
bekendheid met (de veiligheidsaspecten in) het gebouw.
51. Dit is geconstateerd na een poging om te komen tot een kosten-batenanalyse voor de brandveiligheid
in de horeca.