Zelfredzaamheid bij brand.pdf - VU-DARE Home - Vrije Universiteit ...

Zelfredzaamheid bij brand in breder perspectief 73
In 1334 werd Deventer verwoest door een grote stadsbrand [Benders, 2002]. Daarna
werd (vermoedelijk) regelgeving in het kader van de ‘verstening’ van de stad ingesteld.
Dit blijkt uit administraties van boetes en subsidies voor stenen bouwmaterialen.
De administraties zijn terug te voeren tot het jaar 1337, maar waarschijnlijk
is de ‘regelgeving’ al in 1335 ingevoerd. In 1425 (of 1426) zijn geen administraties
meer aangetroffen die handelen over de ‘verstening’ van de stad. Mogelijk is toen
de subsidieregeling stopgezet. Ook in het keurboek van 1448 is geen informatie
over de ‘verstening’ aangetroffen en zelfs niet over brandpreventie/brandbestrijding.
Wel bestaat het vermoeden dat er regelgeving was over het inventariseren
van plaatsen met een verhoogd risico op brand. Een rekenpost uit 1413 als ‘bi unser
scepen ghehieten Iohan Gerwin weder ghegheven siin pand dat hem af ghepant was voer
strodack, want daer anders nyemant omme en goelt, dat stont voer 5lb’ (StRD III, 121
(1413)), doet namelijk vermoeden dat er wel regelgeving op dit terrein was. Uit
inspectierapporten uit 1361-1362 is bovendien bekend dat in Deventer inventarisaties
werden gehouden op het aspect brandveiligheid. Dit blijkt uit de herinspecties
van schuren en hooibergen. Deze inspecties hingen samen met de inventarisatie
van het bezit van wapens of wapenuitrustingen. Deze inspecties waren overigens
geen routine, maar waren ingesteld in verband met de belegering van het kasteel
Voorst [Benders, 2002].
Andere voorbeelden zijn de regelingen na de stadsbranden in Monnickendam,
Amsterdam, Zaltbommel en Roermond.
Op de Grote Kerk en zes huizen na verbrandde de gehele stad Monnickendam in
1513. Hierna gold een verbod op het bouwen van woonhuizen met houten gevels
en rieten daken [2].
Op 31 mei 1452, een week na de grote stadsbrand in Amsterdam, vaardigde Keizer
Karel V een ordonnantie uit, waarin het bouwen met hout en rieten daken verboden
werd in de Nederlanden. Aan de naleving werd weinig de hand gehouden
[Koppers, 2007].
In 1503 had Hertog Karel de stad Zaltbommel nieuwe rechten gegeven om de
opbouw te bespoedigen en hij stond erop om de daken te bedekken met leien of
dakpannen. Door een speling van het lot en onvoorzichtigheid vatte de stad in 1524
desondanks weer vlam. Het duurde vaak een hele tijd voordat een stad weer opgebouwd
was na een brand. Het ontbrak de mensen aan geld en bouwmaterialen [3].
Bij de grote stadsbrand in Roermond in 1554 waren dertien doden te betreuren.
Roermond telde ongeveer 1300 huizen waarvan er ongeveer 950 afbrandden. Na de
brand werden leien daken verplicht gesteld [4; 5]. In 1665 werd Roermond getroffen
door een tweede stadsbrand. Ondanks de leien daken, verplicht na de vorige
stadsbrand, was dit fataal voor het grootste deel van de binnenstad. Binnen vijf jaar
werden ongeveer 700 van de 800 afgebrande huizen opnieuw opgebouwd [5].