Leer en Lewe - AH Bogaards

nie, maar sodra daar siekte en teenspoed kom, word dit anders – nood leer bid. Dis
soos 'n matroos wat van 'n maspaal afval en uitroep: Here, help my; dan kry hy
eensklaps 'n tou beet en sê: nou is dit nie meer nodig nie.
Hierdie deïstiese gedagte word ook gedeel deur die dialektiese teologie; wat ook die
soewereiniteits- of grensteologie genoem is. Daarvolgens is daar 'n skerp grens
tussen God en die skepsel, 'n doodslyn. Daar kan geen blywende aanraking tussen
God en die skepsel wees nie; God openbaar Hom alleen soos die bliksem wat inslaan
en ons tref. Net so leer die deïsme dat God Hom nie met ons bemoei nie, behalwe in
uitsonderlike gevalle – verder gebeur alles toevallig.
Prakties lei die deïsme tot Ateïsme: godsdiens sou dan alleen goed wees vir swak en
siek mense, vir armes en hulpbehoewendes wat hulleself nie kan red nie.
Die dialektiese teologie beweeg in die lyn van Occam 1 wat ook gepraat het van
waarhede wat geen verstands-, maar geloofswaarhede is: die waarhede van God
gaan dan in teen die rede. Ons sê dat hulle bokant die rede uitgaan sodat ons hulle
wel kan ken, maar nie kan deurgrond en begryp nie. By bogenoemde teologie is God
se soewereiniteit niks anders nie as willekeur en is daar vir ons alleen spanning en
gerig en krisis, maar geen voorsienigheid van God nie.
2. Die panteïsme
Die panteïsme vereenselwig God en die wêreld, die Skepper en die skepsel met
mekaar. Dit sien die verhouding tussen God en die wêreld so dat hulle een is in wese
en in openbaring: God is die groot oseaan en die skepsele is die golwe, die druppels
van die oseaan. So word God neergetrek tot en vereenselwig met die skepsel; die
mens weer word opgehef tot God en vergoddelik. Die panteïsme en die evolusieleer
is ook nouverwant aangesien eersgenoemde leer dat alles groei en in wording is.
Die voorsienigheid val saam met die gang van die natuur en so lei die panteïsme, in
watter mooi vorme dit ook al voorgehou word, tot die heidense noodlot. Die mens
word van alle verantwoordelikheid onthef. Dinge gebeur soos dit moet. Ook die valse
mistiek lê in hierdie rigting. Die gevolge van hierdie gedagtes is vreeslik, want dit
leer dat ons oorgegee is aan 'n ysere noodlot. 'n Misdadiger word byvoorbeeld
beskou as die produk van sy afkoms, omgewing en opvoeding sodat hy nie kwalik
geneem kan word vir sy misdaad nie – net soos 'n boom wat skeef gegroei het. Die
mens is dus nie sondig en skuldig nie, maar swak en siek, daarom moet ons simpatie
hê met die arme sukkelaars. So word alle verantwoordelikheid opgehef en is daar vir
die voorsienigheid van God geen plek nie.
C. DIE INDELING VAN GOD SE VOORSIENIGHEID
Ons kan by die voorsienigheid van God onderskeid maak tussen die onderhouding,
die medewerking en die regering.
1. Die onderhouding
(a) Die onderhouding en die soewereiniteit van God
God het al sy skepsele afhanklik geskape: die engele, die mense, die diere, die
plante, die son, maan en sterre is geheel en al afhanklik van die Skepper. Elke
skepsel het sy ontstaan en ook sy bestaan en voortbestaan aan God te danke. Die
1 Occam. ‘n Teoloog en skolastikus uit die middeleeue.
90