Rapport definitief herziene versie - Ivo Giesen

wijze waarop de ambtenaar ten opzichte van de Staat dient te handelen. 383 Een van de
plichten is bijvoorbeeld dat de ambtenaar binnen zijn bevoegdheden moet blijven, 384 ook
als het een geval betreft waarin er beleidsvrijheid is. 385 Zeer belangrijk is de plicht die op
de ambtenaar rust om binnen de grenzen van de wet te besturen 386 en om het begaan van
een onrechtmatige daad in de zin van § 823 e.v. BGB, de algemene onrechtmatige
daadsbepalingen in Duitsland, na te laten of te voorkomen. Daaruit volgt dat elke
schending van een recht of rechtsgoed genoemd in § 823 of het handelen in strijd met een
van de andere onrechtmatige daadsbepalingen, tevens een schending van een
‘Amtspflicht’ is. 387 Dat geldt bijvoorbeeld ook bij een inbreuk op iemands
persoonlijkheidsrecht of bij een inbreuk in iemands recht om een ‘Gewerbebetrieb’ uit te
oefenen. 388
7.5.4 De ‘Amtspflicht’, die in beginsel normen betreft die jegens de Staat in acht genomen
moeten worden, 389 dient, dat is de tweede voorwaarde, (ook) ten opzichte van de eiser, de
derde, te bestaan. De plicht tot handelen om het algemene goed te dienen, is derhalve
niet genoeg. Ook de belangen van een individuele burger moeten door de geschonden
norm beschermd worden. Er dient een relatie te bestaan tussen de geschonden plicht en
de benadeelde, én de geleden schade dient in het beschermingsbereik van de ‘Amtspflicht’
liggen. 390 Wij herkennen hier het eerder al besproken Nederlandse relativiteitsvereiste van
art. 6:163 BW, 391 hetgeen in Duitsland bij de regeling van de overheidsaansprakelijkheid
benut wordt om een relatie tussen de eiser en het overheidsorgaan te leggen. Die
connectie hoeft overigens niet apart beoordeeld te worden bij een directe inbreuk op
iemands rechten uit § 823 BGB, want dan staat het verband met de persoon wiens
383
. Ossenbühl 1998, p. 42; Surma 2000, voor noot 157; Roozendaal 1998, p. 31. Zie ook
Palandt/Thomas, § 839, Rdn. 32; Münch.Komm. (Papier), § 839, Rdn. 189-190.
384
. Zie BGH 29 september 1975, BGHZ 65, 182, op p. 187; BGH 16 juni 1977, BGHZ 69, 128,
op p. 138. Daarnaast is er bijvoorbeeld ook een onderzoeksplicht naar de feiten, zie
Münch.Komm. (Papier), § 839, Rdn. 192.
385
. Zie Münch.Komm. (Papier), § 839, Rdn. 195 (onrechtmatigheid wanneer de grenzen van de
vrijheid overschreden worden of wanneer van de vrijheid gebruik wordt gemaakt op een
wijze die niet strookt met de strekking van de wet); Ossenbühl 1998, p. 46; Wolff 2000, §
67, Rdn. 56.
386
. BGH 29 september 1975, BGHZ 65, 182, op p. 188; Münch.Komm. (Papier), § 839, Rdn.
191.
387
. BGH 16 juni 1977, BGHZ 69, 128, op p. 138; Wolff 2000, § 67, Rdn. 53; Münch.Komm.
(Papier), § 839, Rdn. 196 en 212; Ossenbühl 1998, p. 43; Deutsch 1995, Rdn. 346; Rüfner
1991, p. 254-255; Van Gerven et al 1999, p. 361. Vgl. ook Surma 2000, voor noot 177.
388
. Münch.Komm. (Papier), § 839, Rdn. 196; BGH 16 juni 1977, BGHZ 69, 128, op p. 140.
389
. Münch.Komm. (Papier), § 839, Rdn. 189; Ossenbühl 1998, p. 42; Roozendaal 1998, p. 31
390
. BGH 29 september 1975, BGHZ 65, 182, op p. 184; BGH 16 juni 1977, BGHZ 69, 128, op p.
136; BGH 16 januari 1992, NJW 1992, 1230, op p. 1231; BGH 6 mei 1993, BGHZ 122, 317,
op p. 320-321; BGH 18 februari 1999, VersR 1999, 1412; Deutsch 1995, Rdn. 347; Surma
2000, na noot 178; Ossenbühl 1998, p. 58; Palandt/Thomas, § 839, Rdn. 47; Münch.Komm.
(Papier), § 839, Rdn. 224; Rüfner 1991, p. 254. Vgl. ook BGH 12 december 1974, BGHZ 63,
319, op p. 324.
391
. Vgl. Roozendaal 1998, p. 34 e.v.
132