Rapport definitief herziene versie - Ivo Giesen

3.3.5 Een vierde algemeen punt betreft de grondslagen voor aansprakelijkheid van de overheid.
Die grondslagen zijn over het algemeen, in Nederlandse termen, het schuld-beginsel, de
onrechtmatige overheidsdaad, en in bepaalde stelsels (Frankrijk, Duitsland, Nederland)
daarnaast nog, maar dan betreft het uitzonderlijke gevallen, het beginsel van de gelijkheid
met betrekking tot het dragen van publieke lasten (égalité devant les charges publiques),
de rechtmatige overheidsdaad. 19
3.3.6 Ten vijfde zij erop gewezen dat het in bepaalde stelsels (VS, Engeland) meer dan in
andere stelsels (Frankrijk, Nederland) gebruikelijk is dat de individuele persoon die de
taak uitvoert, gedagvaard wordt en niet het overheidsorgaan als zodanig. Dat hangt dan
meestal hiermee samen dat het orgaan een bepaalde immuniteit geniet. Vanuit het
oogpunt van 'deterrence' en vergoeding lijkt het echter beter om het orgaan als zodanig
aan te kunnen spreken, omdat de bevoegdheid tot het verrichten van de publieke taak op
dat orgaan rust en niet op de toevallige persoon die de taak uitoefent, zodat ook op het
niveau van het overheidsorgaan de preventieve maatregelen genomen moeten en kunnen
worden, terwijl dat orgaan ook beter tot vergoeding in staat moet worden geacht
(solvente gedaagde). Daaraan zou dan nog toegevoegd kunnen worden dat het potentiële
'chilling effect' van de aansprakelijkheid van de overheid op de activiteiten die de overheid
zou moeten verrichten, danig ingeperkt zal zijn als niet de overheidsdienaar in persoon,
maar het orgaan als zodanig eventueel aansprakelijkheid gehouden kan worden. 20
3.3.7 Tenslotte verdient vermelding dat de vraag of een overheidsorgaan een bepaalde officiële
beslissing (een besluit) kon nemen, onderscheiden wordt van de vraag naar een eventuele
schadevergoeding voor zover er daarbij iets mis is gegaan. Als er in een bepaald stelsel
een aparte administratieve rechtsgang bestaat (Duitsland, Frankrijk, Nederland), houdt
die zich in elk geval bezig met de eerste vraag. De enkele vernietiging van een dergelijk
besluit door de bestuursrechter levert overigens niet overal automatisch een
onrechtmatige gedraging op, zoals dat in Nederland grosso modo wel het geval is, net als
19 . Zie bijvoorbeeld Bradley/Bell 1991, p. 8-9; De Laubadère 1996, no. 1272; Roozendaal 1998,
p. 9-10 (voor Nederland, Frankrijk en Duitsland) en voor het Nederlandse recht over de
rechtmatige overheidsdaad bijvoorbeeld HR 18 januari 1991, NJ 1992, 638 (Staat/Leffers);
HR 3 april 1998, NJ 1998, 726 nt. TK (Meiland/Staat), en recentelijk HR 30 maart 2001,
RvdW 2001, 71 (Staat/Lavrijsen) inzake de schade ten gevolge van een huiszoeking bij een
niet-verdacht persoon.
20 . Over het voorgaande Bradley/Bell 1991, p. 10; Culp Davis/Pierce 1994, p. 203-207; De
Laubadère 1996, no. 1230. Zie voor Frankrijk en Duitsland ook Van Maanen/De Lange 2000,
p. 182. In hoeverre in Nederland voor aansprakelijkheid van de individuele ambtenaar of van
het orgaan gekozen zou moeten worden, als er al voor aansprakelijkheid van de overheid
gekozen wordt, is een kwestie die op deze plaats niet aan bod hoeft te komen. We wijzen er
wel reeds nu op dat veel informatie door ambtenaren verstrekt zal worden en niet door het
overheidsorgaan als zodanig. Met dat aspect zal rekening gehouden moeten worden als men
aansprakelijkheid wenselijk zou achten (bijvoorbeeld via de constructie dat het handelen in
het maatschappelijk verkeer toegerekend wordt aan het orgaan of via art. 6:170 BW). Vgl.
hierover verder bijvoorbeeld HR 11 oktober 1991, NJ 1993, 165 nt. CJHB en C (Staat en Van
Hilten/M.).
19