Rapport definitief herziene versie - Ivo Giesen

4.5.2 Voor zover het gaat om feitelijke mededelingen behoren tot die omstandigheden onder
andere de aard van de verdenking en de ernst van de te verwachten gevolgen, de ernst
van de aan de kaak gestelde misstand, de mate waarin de uiting steun vindt in de feiten,
de inkleding en de eventuele alternatieven. Degene die de uitlating heeft gedaan moet de
juistheid van de beschuldiging bewijzen. Hij dient aannemelijk te maken dat de feiten juist
zijn of in elk geval dat hij niet lichtvaardig handelde. Niet nodig is dat de waarheid in
strikte zin wordt aangetoond, maar wel dat er voldoende onderzoek is verricht. 130 Daarbij
verdient opmerking dat het enkele inroepen van de vrijheid van meningsuiting niet
voldoende is als rechtvaardigingsgrond. 131 Overigens is de schade aan iemands reputatie
niet gemakkelijk te bewijzen. 132 Veelal bestaat de schade (bij bedrijven) uit winstderving,
bijvoorbeeld omdat afnemers het vertrouwen in het bedrijf hebben verloren, terwijl de
hoogte van de winst ook afhankelijk is van een aantal andere onzekere factoren. 133 Met
betrekking tot de in art. 6:162 BW gestelde eis van toerekening worden bij
reputatieschendingen in het algemeen geen al te hoge eisen gesteld, het gaat immers om
een belangenafweging waarin de verwijtbaarheid wordt meegenomen. 134 Dat lijkt a fortiori
te gelden voor door de overheid gedane uitlatingen die een reputatieschending
veroorzaken. Zoals hiervoor al is aangegeven geldt immers ten opzichte van de overheid
in het algemeen dat met de vaststelling dat er onrechtmatig is gehandeld, in beginsel ook
aan het vereiste van toerekenbaarheid voldaan is.
4.5.3 Daarnaast is het mogelijk dat door een bestuursorgaan een waardeoordeel wordt geuit dat
de reputatie van een persoon of bedrijf schendt. In het algemeen geldt daarvoor dat
aansprakelijkheid terughoudend beoordeeld moet worden nu het gaat om persoonlijke
opvattingen waarover altijd verschil van mening mogelijk is. Het leveren van zakelijke
kritiek, zeker ook in een politieke aangelegenheid, is daarom in beginsel toegestaan.
Onrechtmatigheid is dan in ieder geval aan de orde wanneer het waardeoordeel onnodig
grievend is. 135 In verband met het voorgaande moet derhalve onderscheid worden
130 . Zie bijvoorbeeld Giesen 2001, p. 261; Boukema, RMTh 1999, p. 364.
131 . HR 4 maart 1988, NJ 1989, 361 m.nt. CJHB (De Lage Landen/De Bourbon Parma). Vergelijk
voor de overheid HR 6 april 1979, NJ 1980, 34 m.nt. CJHB (Knabbel en Babbel). Zie voorts
Mon. Nieuw BW A-26 (Van der Does/Snijders), nr. 25 en 47b. Vergelijk nog buiten de
aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad HR 16 juni 1989, NJ 1990, 214 m.nt. MS; HR 23
april 1993, NJ 1993, 372; HR 12 december 1997, NJ 1998, 208.
132 . Asser/Hartkamp 4-I, nr. 420; Giesen 2001, p. 274. Dat is echter anders indien sprake is van
onrechtmatige publiciteit. Zie Giesen 2001, p. 275. Bij schending van de reputatie van een
natuurlijk persoon is de schade grotendeels van immateriële aard. Op grond van art. 6:106
lid sub b BW kan dan een naar billijkheid vast te stellen schadevergoeding worden
toegekend. Bij het bepalen van de hoogte van die schadevergoeding spelen een aantal
factoren een rol. Daarbij valt te denken aan de grofheid van de uitlating, de ernst van de
gevolgen, de mate van publiciteit alsmede de ernst van de inbreuk . Zie Giesen 2001, p.
274; Lindenbergh 1998, p. 256 en 257; Asser/Hartkamp 4-III, nr. 236c.
133 . Asser/Hartkamp 4-I, nr. 420. In het algemeen zal de vaststelling van het causale verband
tussen mededeling en immateriële schade echter niet al te veel problemen opleveren.
134 . Giesen 2001, p. 281. Zie omtrent deze belangenafweging ook Pres Rb ’s-Gravenhage 26
maart 1997, JB 1997, 140.
135 . HR 12 juni 1992, NJ 1992, 554 (Mr. Y/Drents-Groningse Beurs); HR 13 juni 1997, NJ 1998,
361 m.nt. EJD (PDA/Groen). Zie ook Asser/Hartkamp 4-III, nr. 239.
53