PDF do pobrania - LV Zjazd Polskiego Towarzystwa Botanicznego

Warszawskie impresje botaniczne 119
Królewski stoi (...) nad urwistym brzegiem rzeki Wisły, skąd widok piękny się
roztacza (WOŚ 1996). Walory te doskonale ilustruje najstarszy widok Warszawy
– drzeworyt opublikowany wraz z Konstytucją Sejmu z 1581 i 1589 roku (ilustr.
15A). Panorama ta zawiera pierwszy wizerunek ogrodu założonego na ziemiach
polskich. Renesansowy ogród parterowy z czasów Anny Jagiellonki zajmował
cały stok skarpy (JANKOWSKA 1993; BOGDANOWSKI i URUSKA 1993). Drzeworyt
przedstawia także wysypisko śmieci (funkcjonujące od założenia miasta aż do
1844 roku), ostrogę rzeczną z pali dębowych oraz pierwszy stały most na Wiśle
(ZARĘBSKA 1993; SZAFRAŃSKA 1994; WREDE 2009). Wzniesiony w 1573 roku
most (u wylotu dzisiejszej ul. Mostowej) służył mieszkańcom i gościom Warszawy
aż do 1603 roku, kiedy to został zerwany przez lody Wisły (SKORUPSKI 2000).
Jego budowę opłacono ze skarbca królewskiego, co docenił J. Kochanowski we
fraszce „Na most warszewski”:
Nieubłagana Wisło, próżno wstrząsasz rogi,
Próżno brzegom gwałt czynisz i hamujesz drogi;
Nalazł fortel król August, jako cię miał pożyć,
A ty musisz tę swoją dobrą myśl położyć.
Bo krom wioseł, krom prumów już dziś suchą nogą
Twój grzbiet nieujeżdżony wszyscy deptać mogą.
Wzniesienie w XVII wieku potężnych murów od strony Wisły spowodowało
konieczność zlikwidowania renesansowego założenia ogrodowego. Między
zboczem skarpy a ścianą Zamku pozostał niewielki teren, na którym założono
kwaterowy ogród górny (JANKOWSKA 1993; BOGDANOWSKI i URUSKA 1993). Jego
urodę opisywał w 1643 roku A. Jarzębski (Gościniec, albo krótkie opisanie Warszawy,
za: ZARĘBSKĄ 1993 i SZAFRAŃSKĄ 1994):
Wynidę przez bramę z Zamku,
I postrzegę z drzewa ganku;
Za niem ogród jest niewielki,
W nim są kwiatki, owoc wszelki,
A krynica tuż przy wieży,
Z której woda w zamek bieży.
Dalsze zmiany w topografi i terenu wokół Zamku można prześledzić na podstawie
panoramy miasta Bernarda Bellotta, zwanego Canalettem (ilustr. 16). Na
skutek kolejnej przebudowy umocnień od strony Wisły w połowie XVIII wieku
powstał budynek Ofi cyny Wielkiej. Równocześnie podjęto prace w celu odsunięcia
Wisły od skarpy przez budowę dwu ziemnych ostróg i stopniowe zasypywanie
terenu między nimi (ilustr. 16) – WREDE (2009). Wąski teren wzdłuż
elewacji Zamku ozdobiono roślinami w donicach. Bogatą kolekcję drzew i krzewów
oranżeryjnych (drzewek cytrusowych, wawrzynów, granatowców, mirtów