PDF do pobrania - LV Zjazd Polskiego Towarzystwa Botanicznego

88 Anna OTRĘBA i inni
stawie planu ochrony (MICHALSKA-HEJDUK 2001). Głównym jego celem było zachowanie
lub odtworzenie łąk trzęślicowych. Zaproponowano dwa typy ochrony
czynnej – stabilizującą i renaturalizacyjną. Ochronę stabilizującą zastosowano
w celu utrzymania zarastającej łąki trzęślicowej, na której rozpoczynały rozwój
zbiorowiska ziołoroślowe ze związku Filipendulion ulmariae. W tym wypadku
zabiegi konserwatorskie polegają na koszeniu łąk późnym latem (koniec sierpnia
lub wrzesień), co 2–3 lata. Drugi typ ochrony czynnej – renaturalizacyjny, zaplanowano
w celu odtworzenia łąki na powierzchni zarastanej przez krzewy. Tym
razem zabiegi konserwatorskie miały obejmować usunięcie krzewów, a dopiero
w kolejnych latach – koszenie późnym latem, tak jak w poprzednim typie.
Efekty ochrony czynnej nie są w pełni zadowalające. Z jednej strony obserwuje
się ustępowanie fi tocenoz zdegenerowanych na rzecz płatów typowych,
szczególnie w przypadku szuwarów turzycowych i łąk wilgotnych. Natomiast
wśród płatów łąk świeżych stopniowo zwiększa się udział fi tocenoz z dominacją
śmiałka darniowego Deschampsia caespitosa, co świadczy o ich degeneracji.
Została również zachowana większość gatunków specjalnej troski. Fakt, że nie
stwierdzono obecnie storczyka kukawki Orchis miltaris ani turzycy obłej Carex
diandra, odnotowanych w latach dziewięćdziesiatych na pojedynczych stanowiskach
(MICHALSKA-HEJDUK 2006a), nie musi być związany z brakiem właściwej
ochrony czynnej. Płaty łąk trzęślicowych, które były koszone zgodnie z planem
ochrony, zachowały również skład gatunkowy i stosunki ilościowe typowe dla
wyjściowych fi tocenoz (MICHALSKA-HEJDUK 2006b) i znajdują się w dynamicznej
równowadze. Niestety z analizy map roślinności rzeczywistej z kolejnych
lat badań (1994, 1999 i 2009) wynika wyraźne zmniejszenie powierzchni łąk
trzęślicowych na rzecz zarośli wierzbowych. Taka tendencja najwyraźniej zaznacza
się w miejscach, gdzie obecność mineralnych drobnych wysp (grądzików)
stwarza dogodne warunki do ekspansji wierzb. Rozwój łozowisk w fi tocenozach
łąk wilgotnych jest naturalną tendencją sukcesyjną. Należy jednak pamiętać,
że w ciągu 4 lat od zaprzestania koszenia zachodzą w fi tocenozach łąkowych
najbardziej istotne zmiany w grupie gatunków charakterystycznych dla najniższych
jednostek fi tosocjologicznych (MICHALIK 1990). Przywrócenie koszenia
po dłuższej przerwie nie daje zatem gwarancji na odtworzenie takiej łąki, jaką
zamierzano chronić. W wypadku łąk w Granicy między pędami wierzb obecna
jest na razie większość gatunków charakterystycznych dla związku Molinion.
Dlatego w 2009 roku przeprowadzono eksperyment na niewielkiej powierzchni,
który pozwoli stwierdzić, czy wycięcie zarośli umożliwi gatunkom łąk trzęślicowych
odnowienie się, czy też doprowadzi do zwiększonego wzrostu zarośli
wierzbowych. Wierzba rokita, tworząca zarośla na łąkach w Granicy, jest gatunkiem
powszechnie występującym w fi tocenozach łąk trzęślicowych. Jednak
ekstensywne koszenie (co 2–3 lata) tego gatunku powoduje, że nie dominuje on