PDF do pobrania - LV Zjazd Polskiego Towarzystwa Botanicznego

Dynamika naturalnych ekosystemów leśnych... 227
z wykonanych przez niego zdjęć. Dodatkowym utrudnieniem jest specyfi czność
fi tosocjologiczna BPN, wynikająca z jego długotrwałej ochrony oraz położenia
przy granicy działów geobotanicznych. MATUSZKIEWICZ (2001), analizując wybrane
zespoły opisane przez Sokołowskiego, część odrzuca jako niewystarczająco
wyodrębniające się (tak jak Melitti-Carpinetum), a przy innych (np. Corylo-
-Piceetum) odwołuje się do konieczności przeprowadzenia rewizji syntaksonomicznej
w celu ostatecznego wyjaśnienia ich pozycji systematycznej.
W dolinach rzecznych oraz na obrzeżach głównego kompleksu Parku występują
zbiorowiska nieleśne, które były na przełomie XX i XXI wieku reprezentowane
przez 52 zespoły roślinne (Operat ochrony... 2001). Według inwentaryzacji
nieleśnych ekosystemów lądowych BPN dokonanej w 2009 roku (WOŁKOWYCKI
– materiały niepublikowane), zostało tylko 40 zespołów, z których wiele występuje
na bardzo ograniczonej powierzchni lub jest wykształcona częściowo, lub
silnie zniekształcona. Większość z tych zbiorowisk jest pochodzenia antropogenicznego
i ulega powolnej regresji lub przekształceniu w zbiorowiska leśne
ze względu na zarzucenie ich kośnego użytkowania oraz obniżanie się poziomu
wód gruntowych.
Obszar ochrony ścisłej BPN jest naturalnym laboratorium badawczym,
w którym od blisko 90 lat na powierzchni kilku tysięcy hektarów obserwujemy
eksperyment, polegający na uwolnieniu ekosystemów leśnych od bezpośredniej
ingerencji ludzkiej. Skala czasowa i przestrzenna tego eksperymentu jest wyjątkowa,
niespotykana nigdzie w strefi e lasów liściastych i mieszanych klimatu
chłodnego umiarkowanego. Liczne parametry przyrodnicze są od lat na tym obszarze
systematycznie mierzone i monitorowane. Najstarsze, wciąż kontynuowane
badania na stałych powierzchniach, dotyczące dynamiki drzewostanów,
zostały rozpoczęte w BPN przez T. Włoczewskiego w 1936 roku. Co 5 lat na
tych powierzchniach mierzy się średnicę i wysokość wszystkich drzew żywych
i martwych oraz liczy się odnowienie drzew, a kartowanie umożliwia śledzenie
zmian nie tylko w odniesieniu do zbiorowiska czy powierzchni badawczej, ale
wręcz do konkretnych osobników (BERNADZKI i in. 1998). Wiele innych programów
badawczych jest kontynuowanych od lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych
ubiegłego wieku. Ich efektem są monografi czne opracowania, opisujące m.in.:
zmienność charakterystyk klimatycznych (BOCZOŃ 2006), dynamikę wód gruntowych
(PIERZGALSKI i in. 2002), dynamikę populacji gryzoni leśnych (PUCEK i in.
1993), dynamikę fenologii runa leśnego (np. FALIŃSKI 2001), zmienność w czasie
i przestrzeni buchtowania dzika (FALIŃSKI 2002), dynamikę populacji ptasich
(np. WESOŁOWSKI i in. 2002) i wiele innych. Te wieloletnie badania pozwoliły
zrozumieć, jak funkcjonują wybrane zespoły roślinne i zwierzęce w warunkach
europejskiego lasu naturalnego oraz umożliwiły opisanie przynajmniej części
dynamiki ekosystemów leśnych i poznanie jej mechanizmów.