PDF do pobrania - LV Zjazd Polskiego Towarzystwa Botanicznego

416 Mindaugas LAPELĖ
nym, charakteryzującym się obecnością suchych ciepłolubnych lasów sosnowych
ze związku Dicrano-Pinion, z takimi gatunkami, jak: kostrzewa poleska
Festuca polesica i piaskowa, strzęplica sina Koeleria glauca, traganek piaskowy
Astragalus arenarius oraz muraw z oleśnikiem górskim Libanotis montana i zawciągiem
pospolitym. Z kolei dla wysoczyzny morenowej typowe są mieszane
bory świerkowo-dębowe Querco-Piceetum (W. Mat. 1952) W. Mat. et Polak.
1955 oraz łąki wilgotne ostrożeniowe Cirsietum rivularis Nowiński 1927 i murawy
napiaskowe strzęplicowe ze związku Koelerion glaucae.
Charakterystyczną cechą fl ory Dzukiji jest też obecność gatunków strefy
umiarkowanej, takich jak: trędownik skrzydlaty Scrophularia umbrosa, głowienka
wielkokwiatowa Prunella grandifl ora, lepnica zielonawa Silene chlorantha,
turówka leśna Hierochlöe australis, szczotlicha siwa Corynephorus
canescens, zawciąg pospolity. Ponadto niektóre gatunki, np. strzęplica polska
Koeleria grandis, kukuczka kapturkowata Neottianthe cucullata, piaskowiec
Arenaria stenophylla, osiągnęły tu swoją zachodnią granicę zasięgu. Interesująca
jest też obecność gatunków górskich, np. arniki górskiej Arnica montana
i tajęży jednostronnej Goodyera repens, występujących tu w borach sosnowych,
oraz listery sercowatej Listera cordata i wrońca widlastego Huperzia selago
w żyźniejszych borach świerkowych (Redkie i iscezajuscie... 1987).
Różnorodnośc gatunkowa, jak również specyfi ka fl ory i fauny południowej
Litwy jest uwarunkowana przez położenie geografi czne oraz unikalną kombinację
siedlisk – wysoczyzn morenowych i piaszczystych równin. Wpływa na nią
też specyfi czny klimat i reżim hydrologiczny, a także historia użytkowania terenu
i stosunkowo ekstensywne rolnictwo i leśnictwo (DROBELIS i LAPELĖ 2002). To
wszystko powoduje, że obszar południowej Dzukiji obfi tuje w gatunki rzadkie
i chronione, cenne nie tylko w skali Litwy, ale i Europy (Lietuvos raudonoji...
1992, 2007).
Historia i kultura
Pierwsze osadnictwo na terenie Dzukiji, a zarazem Litwy pojawiło się 1000–900
lat p.n.e. Świadectwem tego są liczne obozowiska z epoki kamiennej wzdłuż
Niemna, Mereczanki i Uły (RYMANTIENĖ 1984). W okresie wczesnego średniowiecza
(VII–XIII wiek) Suwalszczyznę i południową część Dzukiji zamieszkiwali
Jaćwingowie. W XIII wieku Krzyżacy, Polacy i Litwini zniszczyli najważniejsze
centra jaćwieskie. W XIV wieku jednym z najważniejszych centrów
obronnych, ekonomicznych i religijnych Litwy pozostał zamek i miasto Merecz
(Merkinė), położony u styku rzek Niemen i Merkys. Po podpisaniu traktatu
pokojowego między Krzyżakami a Wielkim Księstwem Litewskim (1422 rok)
tereny na zachód od Niemna znalazły się pod panowaniem książąt litewskich.