PDF do pobrania - LV Zjazd Polskiego Towarzystwa Botanicznego

Dolina Wisły i Skarpa Warszawska w życiu miasta 99
Ryc. 2. Rozwój terytorialny Warszawy (opracowano na podstawie Encyklopedia Warszawy 1994; Studium
uwarunkowań... 2006)
naci, a także szlachta i duchowieństwo. Szczególnie okazałe pałace powstawały
na skraju Skarpy Warszawskiej. Kształtujące się w ten sposób niezależne od
władz miejskich, prywatne jednostki administracyjne – jurydyki, zadecydowały
o kształtowaniu się urbanistycznego obrazu nowożytnej Warszawy. Ich pojawienie
się przyniosło także negatywne skutki w postaci rozbicia zwartości terytorialnej
miasta i poważnych utrudnień przy organizacji jego obrony.
W odwecie za wybuch powstania listopadowego (1830–1831) władze carskie
nakazały wzniesienie Twierdzy Warszawa (ryc. 2) – systemu umocnień,
składającego się z potężnej Cytadeli, położonej na skraju Skarpy Warszawskiej,
z zespołem sześciu fortów i jednym fortem po przeciwnej stronie rzeki, oraz
z podwójnego pierścienia 27 fortów okalających miasto. Budowę Twierdzy prowadzono
w latach 1832–1890. System fortyfi kacji zahamował rozwój przestrzenny
Warszawy (porównaj przebieg granic miasta w 1914 i 1916 r. na ryc. 2), przy ich
budowie wyburzano całe osiedla, a wznoszenie murowanych domów w obrębie
szerokiego pasa fortecznego było zakazane (Encyklopedia Warszawy 1994).
Po I wojnie światowej przystąpiono do gruntownej reorganizacji infrastruktury
miejskiej stolicy. W celu scalenia organizacyjnego powiększonej niemal