PDF do pobrania - LV Zjazd Polskiego Towarzystwa Botanicznego

302 Danuta DRZYMULSKA, Mirosława KUPRYJANOWICZ
okręg Puszczy Knyszyńskiej, Krainy Pónocnopodlaskiej, należący do Działu Północnego
Mazursko-Białoruskiego.
Na obszarze Puszczy Knyszyńskiej występuje 837 gatunków roślin naczyniowych
(SOKOŁOWSKI 1995), 179 gatunków mszaków (KARCZMARZ i SOKOŁOWSKI
1995) oraz 341 gatunków porostów (BYSTREK i KOLANKO 2000). Liczne z nich
podlegają ochronie prawnej.
Naturalną szatę roślinną Puszczy Knyszyńskiej stanowią lasy, które zajmują
około 80% jej powierzchni. Stwierdzono tu występowanie 23 zespołów leśnych
i zaroślowych (SOKOŁOWSKI 1981; CZERWIŃSKI 1986). Podstawowymi gatunkami
drzew są sosna zwyczajna Pinus sylvestris i świerk pospolity Picea abies.
Z drzew liściastych największą rolę odgrywają: dąb szypułkowy Quercus robur,
brzoza brodawkowata Betula pendula, grab zwyczajny Carpinus betulus, lipa
drobnolistna Tilia cordata, osika Populus tremula, jesion wyniosły Fraxinus excelsior,
olsza czarna Alnus glutinosa i klon zwyczajny Acer platanoides (ŻARSKA
1993).
Powiązania zbiorowisk roślinnych z warunkami geologiczno-glebowymi
pozwoliły wyodrębnić w Puszczy Knyszyńskiej główne typy układów geomorfologiczno-roślinnych.
Występują tu dwa szeregi rozwojowe zbiorowisk: serii
wysoczyznowej i serii torfowiskowej. Zostały one szczegółowo scharakteryzowane
przez CZERWIŃSKIEGO (1986, 1995).
Zbiorowiska leśne serii wysoczyznowej zajmują około 88% obszaru Puszczy.
Wykształciły się na wyniesieniach zbudowanych z przepuszczalnych utworów
piaszczystych i żwirowych, jakie dominują na tym terenie. Zróżnicowane
warunki trofi czne podłoża łączy jednorodny typ gospodarki wodnej, polegający
na zasilaniu wodami opadowymi i infi ltracyjnym typie krążenia wody (ŻARSKA
1993). Wśród zespołów serii wysoczyznowej należy wymienić: subkontynentalny
bór sosnowy świeży Peucedano-Pinetum W. Mat. (1962) 1973, bór iglasty
wysoki Carici digitatae-Piceetum Czerw. 1978 (= typowy podzespół subborealnego
boru mieszanego w odmianie subborealnej Serratulo-Pinetum (W. Mat.
1981) J. Mat. 1988), bór mieszany wielogatunkowy Serratulo-Piceetum Sokoł.
1966 (= Serratulo-Pinetum (W. Mat. 1981) J. Mat. 1988), grąd subkontynentalny
Tilio-Carpinetum Tracz. 1962, grąd miodnikowy Melitti-Carpinetum Sokoł.
1976 (= podzespół miodownikowy grądu subkontynentalnego Tilio-Carpinetum
melittetosum W. Mat. 2001), grąd szczyrowy Aceri-Tilietum mercurialetosum
Czerw. 1972 (= zbiorowisko Acer platanoides-Tilia cordata Jutrz.-Trzeb. 1993).
Zbiorowiska leśne serii torfowiskowej związane są z podmokłymi obniżeniami,
zwykle zatorfi onymi, gdzie krążenie wody ma charakter retencyjny.
Rodzaj roślinności zależy od sposobu zasilania wodnego (ŻARSKA 1993). Najuboższe
zbiorowiska (borowe) zasilane są wodami opadowymi, najżyźniejsze zaś
(łęgowe) – wodami wysiękowymi. CZERWIŃSKI (1988) przyporządkowuje zbio-