PDF do pobrania - LV Zjazd Polskiego Towarzystwa Botanicznego

374 Paweł PAWLIKOWSKI
Szata roślinna torfowisk w rezerwacie „Łempis”
Rezerwat „Łempis”, o powierzchni 126,64 ha, powołano w 1983 roku dla ochrony
naturalnych ekosystemów leśnych, wodnych i torfowiskowych. Położony
jest koło wsi Wigrańce i Zelwa w gminie Giby, na terenie Leśnictwa Wigrańce,
w Nadleśnictwie Pomorze. Obejmuje głęboko wciętą rynnę polodowcową z trzema
jeziorami: Łempis, Stulpieniuk (Łemtupis) i Stulpień (Stulpin). Jeziora te są
niewielkie (powierzchnia największego – Łempis, wynosi około 12 ha) i silnie
wypłycone. Posiadają one cechy twardowodnych zbiorników mezotrofi cznych
z zaznaczającym się procesem dystrofi zacji (TOMASZEWICZ i KŁOSOWSKI 1985).
Większa część rynny, stanowiącej niegdyś jedno jezioro, wypełniona jest obecnie
przez torfowiska, w większej części porośnięte lasem. W sąsiedztwie brzegów
jezior rozwija się natomiast nieleśna roślinność bagienna torfowisk topogenicznych.
Otoczenie rezerwatu stanowią drzewostany iglaste i mieszane Puszczy
Augustowskiej.
Szata roślinna i budowa stratygrafi czna torfowisk w rezerwacie „Łempis”
nie doczekała się odrębnego opracowania. Rozproszone i niepełne dane o fl orze
i roślinności ekosystemów wodno-torfowiskowych rezerwatu znaleźć można
w pracach: KŁOSOWSKIEGO i TOMASZEWICZA (1979), TOMASZEWICZA i KŁOSOWSKIE-
GO (1985), KŁOSOWSKIEGO (1986–1987), SOKOŁOWSKIEGO (2000) i PAWLIKOWSKIE-
GO (2010). Przedstawione poniżej dane są przede wszystkim efektem fragmentarycznych
badań z lat 2003–2009 (PAWLIKOWSKI 2003–2009 materiały niepublikowane).
Zarówno szata roślinna, jak i stratygrafi a torfowisk w rezerwacie
„Łempis” wymagają szczegółowego rozpoznania.
Skład fl orystyczny i strukturę roślinności nieleśnej rezerwatu ilustrują zdjęcia
fi tosocjologiczne zamieszczone w tabeli 4. O procesach zarastania jezior
rezerwatu i rozwoju torfowisk decydują szuwary zespołu kłoci wiechowatej
Cladietum marisci (Allorge 1922) Zobr. 1935 (ilustr. 66). Zespół ten dominuje
w litoralu jezior i na otaczających je nieleśnych partiach torfowisk. Rozwija się
na płytkich (kilkadziesiąt centymetrów) złożach torfu szuwarowego, podścielonych
gytiami wapiennymi o wielometrowej miąższości. Wody powierzchniowe
w fi tocenozach tego zespołu są alkaliczne.
W sąsiedztwie brzegu jeziora rozwijają się typowe płaty zespołu Cladietum
marisci, bardzo ubogie gatunkowo i ze słabo wykształconą warstwą mszystą
(zdjęcia 1–2). Oprócz kłoci występują w nich niemal wyłącznie pływacze oraz
nerecznica błotna. Fitocenozy tego zespołu rozwijają się na brzegach wszystkich
jezior, jednak na brzegach jeziora Łempis ich powierzchnia skurczyła się dramatycznie
w ciągu ostatniego ćwierćwiecza (TOMASZEWICZ i KŁOSOWSKI 1985;
KŁOSOWSKI – informacja ustna) na rzecz szuwarów trzcinowych Phragmitetum