PDF do pobrania - LV Zjazd Polskiego Towarzystwa Botanicznego

280 Dan WOŁKOWYCKI
do Narwi. Posiadłości na Podlasiu (oprócz wymienionych wcześnej także w Tykocinie
i Boćkach) były dziedzictwem żony hrabiego, Joanny z Potockich. W Kępie
Giełczyńskiej hrabia osiadł dopiero po jej śmierci w 1870 roku. Zapewne w 1879
roku był organizatorem i uczestnikiem krajoznawczej ekspedycji wzdłuż Biebrzy,
jednej z wypraw przedsiębranych przez Zygmunta Glogera, a opisanych później
cyklu „Dolinami rzek”, który to pozostawił takie o tym relacje: ...gdzie Biebrza
wpada do Narwi (...) leży kilkunastomorgowa jakby wyspa piaszczysta, na której
w czasach starożytnego użycia krzemienia, znajdowała się jakaś znaczniejsza sadyba
ludzka (...) Dziś w miejscu powyższem, zwanem Kępą Giełczyńską, wznosi się
z wieżyczkami, naśladującymi stary styl francuski gościnny dom państwa de Fleury.
Tutaj to właśnie zamiłowany w archeologii właściciel Kępy przygotował naszą wycieczkę
(...) Na Kępie-giełczyńskiej znajduje się dziś dwór, którego właściciel hr. de
Fleury z prawdziwem zamiłowaniem archeologa zajął się gromadzeniem krzemiennych
przedmiotów znajdowanych w jego podwórzu, ogrodzie i na poblizkiej drodze.
Stąd więc powstało istne miejscowe muzeum na małą skalę.... Ostatnie lata życia, po
bankructwie i zlicytowaniu majątku pod Giełczynem, de Fleury spędza w rodzinnej
Francji. Część archeologicznej kolekcji hrabiego przechowywana jest być może do
dziś w Ermitażu (GLOGER 1892, 1903; KARCZEWSKI 2006).
1870–1918 – zgodnie z ukazem carskim herbem Łomży zostaje berlinka – statek pod
pełnymi żaglami i z wiosłami na niebieskim polu.
1872 – w majątku nabytym w 1859 roku przez ojca, w Jeżewie Starym koło Tykocina,
osiada Zygmunt Gloger (1845–1910), wybitny etnograf, historyk i krajoznawca, jeden
z założycieli i pierwszy prezes Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, autor
m.in. „Encyklopedii staropolskiej”, „Geografi i historycznej ziem dawnej Polski”,
„Roku polskiego w życiu, tradycji i pieśni” oraz „Dolinami rzek”, a także licznych
korespondencji do czasopism, tytułowanych często: „Znad Narwi”, „Spod Tykocina”
lub „Z Tykocińskiego”.
1882 – w dworze Glogera gości Henryk Sienkiewicz. Wizyta ta, nie jedyna zresztą, sprawiła
zapewne, że tak liczne wątki związane z nadnarwiańskim Podlasiem pojawiają
się na kartach „Trylogii”. Z Rzędzian nad Narwią wywodzi się np. sienkiewiczowski
pachołek Skrzetuskiego, zagrodowy szlachcic, którego ród toczy odwieczny
spór sąsiedzki o gruszkę na miedzy.
1885 – w Nowogrodzie przychodzi na świat Adam Chętnik (zm. 1967), etnograf, badacz
kultury Kurpiów, założyciel skansenu kurpiowskiego.
1884 – u rodziny swego ojca, w majątku hrabiego Ludwika de Fleury koło Giełczyna
u ujścia Biebrzy do Narwi, wakacje spędza Maria Skłodowska.
1886 – nad górną Narwią badania fl orystyczne prowadzi Antoni Ejsmond, a ich wyniki
zamieszcza w roku następnym w Pamiętniku Fizyografi cznym.
1893 – krótki zapewne postój w Łapach spędza na herboryzacji Józef Paczoski (1864–
–1942), pionier fi tosocjologii, późniejszy pierwszy kierownik naukowy rezerwatu
w Puszczy Białowieskiej i profesor Uniwersytetu Poznańskiego.
1901 – początek budowy rosyjskich fortyfi kacji, osłaniających przeprawę na Narwi pod
Łomżą i Piątnicą.