PDF do pobrania - LV Zjazd Polskiego Towarzystwa Botanicznego

Charakterystyka przyrodnicza i historia Puszczy Białowieskiej i jej przedpola 217
Czerw. 1972. Duże obszary dolin rzecznych są pokryte szuwarami trzcinowymi,
turzycowiskami wysokimi, zbiorowiskami łąk wilgotnych i ziołoroślami, które
są pozostałością po rolniczym (łąkarskim) użytkowaniu. Uboższe siedliska,
z glebami wykształconymi na piaskach gliniastych i żwirach, zajmują bory
mieszane i grądy wysokie. Pokrywają one blisko 30% obszaru Puszczy
Białowieskiej. Mezotrofi czne siedliska o glebie szkieletowej i wzbogaconej
w węglan wapnia były w przeszłości zajęte przez dąbrowę świetlistą Potentillo
albae-Quercetum Libb. 1933. Płaty dąbrowy świetlistej uległy regresji w okresie
ostatnich kilkudziesięciu lat, co może wskazywać na ich antropogeniczne
pochodzenie (FALIŃSKI 1986). Stosunkowo niewielkie płaty najuboższych siedlisk
na piaskach (w sumie około 11% polskiej części Puszczy) zajmują bory sosnowe,
głównie subkontynentalny bór świeży Peucedano-Pinetum W. Mat. (1962)
1973, natomiast na płytkich torfach – bory bagienne. Intensyfi kacja użytkowania
Puszczy Białowieskiej w XX wieku pociągnęła za sobą zmiany w strukturze
siedlisk oraz w szacie roślinnej. W pierwszej połowie wieku zaobserwowano
zmniejszanie udziału gatunków lasów liściastych na korzyść gatunków związanych
z borami. Trend ten współcześnie odwrócił się i zarówno w warunkach
lasu naturalnego (obszar ochrony ścisłej BPN), jak i gospodarczego, sadzonego
przez człowieka, obserwuje się przemiany roślinności w kierunku zbiorowisk
typowych dla żyznych układów siedliskowych (PALUCH 2002).
Klasyfi kacja zbiorowisk leśnych polskiej części Puszczy Białowieskiej,
opracowana przez A.W. Sokołowskiego, nieco odbiega od uznawanego w pozostałej
części kraju systemu opracowanego przez W. Matuszkiewicza. Sokołowski
wiele zespołów leśnych ujmował w sposób zawężony oraz wyróżniał jednostki
syntaksonomiczne uznawane przez MATUSZKIEWICZA (2001) za niewystarczająco
wyodrębniające się (np. zespół Melitti-Carpinetum Sokoł. 1976) lub będące dynamicznymi
fazami rozwojowymi innych zbiorowisk (np. zespół Corylo-Piceetum
Sokoł. 1973). Według SOKOŁOWSKIEGO (2004), w Puszczy Białowieskiej występuje
27 zespołów leśnych, których drzewostany budowane są przez 24 gatunki
drzew. Największą powierzchnię zarówno na terenie Puszczy, jak i w samym
BPN zajmują drzewostany sosnowe, świerkowe, olszowe i dębowe. Tylko 4%
terenu Puszczy stanowią łąki, pola, tereny zabudowane, drogi oraz nieużytki.
Białoruska część Puszczy ma charakter bardziej borowy: 68,6% terenu pokrywają
lasy iglaste, w większości zdominowane przez sosnę (58%). Stosunkowo
duży udział (18,7%) mają olsy (lasy olszowe, brzozowe i olszowo-brzozowe).
Pozostały teren pokryty jest lasami dębowymi (4,6%), jesionowymi (1,2%)
oraz grabowymi i grabowo-klonowo-lipowymi (TOLKACH i in. 1997). Ze względu
na dużą rozbieżność między polskim systemem klasyfi kacji zbiorowisk leśnych,
opartym głównie na roślinach dna lasu, a białoruskim, w którym ważniejszy jest