PDF do pobrania - LV Zjazd Polskiego Towarzystwa Botanicznego

Haćki i Jelonka – ślady historycznych i współczesnych przekształceń... 243
porostów dominują gatunki naziemne, z najliczniej reprezentowanym rodzajem
Cladonia (26 gatunków), m.in. chrobotkami: okółkowym Cladonia cervicornis
ssp. verticillata, kieliszkowatym Cl. chlorophaea, rożkowatym Cl. cornuta, widlastym
Cl. furcata, łagodnym Cl. arbuscula ssp. mitis, zwyrodniałym Cl. phyllophora,
rogokształtnym Cl. subulata (FALIŃSKI i in. 1993).
FALIŃSKI (1998) na podstawie analizy porównawczej ugorów porzuconych
w różnym czasie uznał, że stadium końcowym badanego procesu sukcesji wtórnej
będzie zbiorowisko kontynentalnego boru świeżego Peucedano-Pinetum, do
którego prowadzi dziewięć kolejno następujących po sobie faz:
Faza 0. Ugór powstały na skutek zaprzestania orki. Tworzą ją ubogie gatunkowo
zbiorowiska chwastów, towarzyszących uprawom żyta, owsa, ziemniaków
i gryki Teesdaleo-Arnoseridetum. Nielicznie występują gatunki typowe dla
bardzo ubogich kwaśnych i suchych siedlisk, takie jak: nicennica polna Filago
arvensis, przetaczniki – wiosenny Veronica verna i Dillena V. dillenii, niezapominajka
piaskowa Myosotis stricta, chroszcz nagołodygowy i chłodek drobny
Arnoseris minima.
Faza 1. Pionierska murawa piaskowa na świeżym ugorze. Charakteryzuje
się stałą obecnością 10 gatunków bylin z klas Koelerio-Corynephoretea i rzędu
Festuco-Sedetalia. W tej fazie obecne są jeszcze chwasty, np. poziewnik polny
Galeopsis ladanum, czyściec roczny Stachys annua, palusznik nitkowaty Digitaria
ischaemum, sporek polny Spergula arvensis, łyszczec polny Gypsophila
muralis. Pojawiają się pierwsze gatunki rocznych psammofi tów ze związku Koelerion
glaucae, np. nicennica drobna Filago minima, szarota leśna Gnaphalium
sylvaticum.
Faza 2, 3 i 4. Trawiasto-zielna murawa piaskowa wraz z towarzyszącymi
jej zbiorowiskami porostów. Czas trwania od 2 do 15 lat. Początek fazy 2. to
wkraczanie macierzanki piaskowej Thymus serpyllum i traganka piaskowego
Astragalus arenarius. Następnie pojawia się wiechlina spłaszczona Poa compressa
i orlica pospolita Pteridium aquilinum oraz porosty z rodzaju Cladonia.
Formują się zbiorowiska porostów Corniculario-Cladinietum mitis oraz murawa
typu Koelerion glaucae. W fazie 3. pojawiają się liczne siewki jałowca pospolitego
Juniperus communis. W fazie 4. zaczynają kwitnąć pierwsze 9–10-letnie
osobniki jałowca.
Faza 5 i 6. Trawiasto-zielna murawa piaskowa i zbiorowiska porostów
w kompleksie z jałowczyskami. Czas trwania od 12 do 40 lat. Wyraźnie zwiększa
się liczebność populacji jałowca oraz przyspiesza jego wzrost na wysokość
i szerokość. Rozrastające się krzewy jałowca rozrywają darń mszysto-porostową.
Odsłoniętą w ten sposób glebę zasiedlają typowe piaskowe terofi ty: chroszcz
nagołodygowy, rogownica pięciopręcikowa Cerastium semidecandrum, niezapominajka
piaskowa, sporek wiosenny Spergula morisonii, tworzące bardzo